22 jaar STUV: De continue strijd tegen het landelijke beleid

Deze week viel het doek voor de Stichting Uitgeprocedeerde Vluchtelingen (STUV). Zij boden sinds 1997 hulp aan asielzoekers die geen verblijfsvergunning kregen. De stichting groeide in de eerste jaren snel en kon rekenen op steun van de gemeente. Naarmate het landelijke vluchtelingenbeleid de laatste jaren steeds strenger werd, kwam STUV verder onder druk te staan. De situatie bleek uiteindelijk onhoudbaar.

Het bericht dat STUV er mee ophoudt werd afgelopen woensdagochtend wereldkundig gemaakt. Zonder de financiële bijdrage van de gemeente ziet de organisatie geen mogelijkheden meer om uitgeprocedeerde vluchtelingen op te vangen. Initiatieven om nieuwe geldschieters te vinden waren niet succesvol. De gemeente zag nog wel een rol weggelegd voor STUV als loket voor vluchtelingenwerk, maar die zagen zij zelf niet.

Dat STUV het lastig zou krijgen, hing al in de lucht toen bekend werd dat de Bed-Bad-Brood-voorziening (BBB) die onder hun beheer viel, zou gaan sluiten. Er waren landelijke afspraken gemaakt om het aantal lokale opvanglocaties – voor vluchtelingen die in Nederland geen recht hebben op asiel – flink te verminderen. In plaats daarvan zouden zij worden opgevangen in Landelijke Vreemdelingen Voorzieningen (LVV’s). STUV kreeg daardoor geen geld meer van de gemeente om de uitgeprocedeerde vluchtelingen hier op te vangen.

Opgesloten
De oprichting van STUV kwam in oktober 1997 voort uit de kerkgemeenschap in Leiden. Die constateerde dat er veel uitgeprocedeerde vluchtelingen aan hun lot werden overgelaten. “De gedachte was dat als zij geen verblijfsvergunning kregen, ze wel terug zouden gaan naar het land van herkomst. Maar de praktijk bleek anders”, zegt Dick Couvee. Hij was de eerste voorzitter van STUV. “Wij wilden toen wat doen voor die mensen.”

STUV stelde zich bij de oprichting twee doelen. Ten eerste uitgeprocedeerde vluchtelingen maatschappelijk en juridisch ondersteunen. Dat hield in dat zij individueel hulp kregen bij het aanvragen van een verblijfsvergunning. Het tweede doel was het behartigen van de belangen van de uitgeprocedeerde vluchtelingen en het beïnvloeden van het overheidsbeleid ‘als dat niet deugt’.

Een voorbeeld dat wordt genoemd in het STUV magazine dat naar aanleiding van het tienjarig bestaan uitkwam, gaat over een vrouw uit Soedan. Haar tijdelijke vluchtelingenstatus kon ze niet op tijd verlengen, omdat ze thuis opgesloten was door haar man. Toen ze weg was bij haar man moest ze terug naar Soedan. STUV hielp haar met een nieuw verzoek bij de IND en uiteindelijk kreeg zij haar asielstatus weer terug.

Minister Verdonk
Al snel kreeg STUV subsidie van de gemeente Leiden en groeide het aantal cliënten. “Het zinderde van energie. Als een van de cliënten dankzij ons een verblijfsvergunning had gekregen, werd er een klein feestje gevierd”, blikt Couvee terug op die beginjaren. Naarmate het aantal cliënten groeide, had STUV ook meer geld nodig. Dat leidde in 2004 tot een cliëntenstop, maar in 2005 kwam er meer samenwerking met de gemeente. De gehele ondersteuning aan vluchtelingen in nood werd overgedragen aan STUV.

Danzij die versterkte samenwerking groeide STUV verder. In 2008 bereikte de stichting zijn piek van 119 cliënten. STUV bood naast ondersteuning en belangenbehartiging ook opvang voor de groep vluchtelingen. Ondertussen werd het landelijke beleid steeds strenger onder aanvoering van minister Verdonk.

Hard en streng
Vroeger waren er drie mogelijkheden om iemand aan een verblijfsvergunning te helpen. Dat kon op grond van de buitenschuldverklaring, medische gronden of via de discretionaire bevoegdheid van de minister die in uitzonderlijke gevallen zelfstandig een status kon afgeven. “Dat is allemaal afgeschaft. Alle ruimte die er was in de wetsuitvoering is weg. Dat maakt het beleid hard en streng. Daarom is er meer dan ooit een noodzaak voor een organisatie als STUV om een tegengeluid te laten horen. Ik vind het ontzettend jammer dat ze niet meer bestaan”, aldus Couvee.

De definitieve klap viel toen de BBB aan het Maansteenpad begin mei werd gesloten als gevolg van landelijk beleid. Daarnaast kampte de gemeente met een financieel tekort in het sociaal domein en kon het alle kostenbesparingen gebruiken. Het tekort in het sociaal domein is overigens deels het gevolg van minder rijksgelden voor gemeenten. De gemeente wilde dat STUV voor een kleine subsidie een loketfunctie zou gaan bekleden, maar daarvan zien ze te weinig meerwaarde.

Betreuren
Volgens de huidige ad interim voorzitter Esther Karsch-Spiro gaat het er niet zozeer om dat STUV niet meer bestaat. “Het probleem is niet opgelost. We krijgen nog steeds signalen dat mensen op straat het zwaar hebben”, zegt Karsch-Spiro. “We schatten dat dat er zo’n twintig zijn die het niet zelf redden.”

STUV stopt er mee per 1 januari 2021. Voor de vijf personen die nog in het opvanghuis verbleven, zoekt de gemeente naar een oplossing. Verantwoordelijk wethouder Marleen Damen schrijft in een brief aan de gemeenteraad het opheffen van STUV te betreuren.

Leiden Maatschappij Politiek