Ook in 2019 al verzendfout met Leidse stempassen, wat gaat er mis?

Dat duizenden Leidenaren vorige week ten onrechte geen of op een oud adres een stempas kregen voor het Roomburgerparkreferendum, is niet voor het eerst. Bij de Europese verkiezingen in 2019 gebeurde dat ook al en moest de gemeente halsoverkop nieuwe passen laten maken. Waarom gaat dit nu voor de tweede keer fout?

Allereerst is het belangrijk om erachter te komen of de oorzaak van de twee opeenvolgende fouten dezelfde is. Navraag bij de gemeente Leiden leert dat dat niet het geval is. Hoewel er in beide gevallen gebruik werd gemaakt van een verouderd adressenbestand, zijn er andere fouten gemaakt. “In 2019 waren er twee verkiezingen en is bij beide verkiezingen ten onrechte hetzelfde kiezersbestand gebruikt”, zegt een woordvoerder van de gemeente. “Bij het referendum is een verkeerde peildatum gebruikt.”

De peildatum bepaalt wie er een stempas krijgt. Iedereen die op die datum voldoet aan de criteria om te mogen stemmen, krijgt een stempas thuisgestuurd. Doordat dit jaar niet 2 februari als peildatum is gebruikt maar 4 december 2020, kregen mensen die in de tussenliggende periode verhuisden naar Leiden geen stempas en mensen die inmiddels buiten Leiden wonen nog een stempas op een oud adres. Die fout wordt zo snel mogelijk hersteld, liet de gemeente direct al weten.

Overleden personen
Maar of het nou om een verkeerde peildatum of een adressenbestand van de vorige verkiezingen gaat: in beide gevallen is er een fout gemaakt bij het opmaken van het register met kiesgerechtigde personen. Had die dan niet voorkomen kunnen worden? “Na de vorige keer zijn er aanpassingen gedaan aan het proces en in de controles om fouten in het bestand te voorkomen”, zegt de gemeente in een reactie. “We nemen nu maatregelen om ervoor te zorgen dat we ook deze nieuwe fout in het vervolg kunnen voorkomen door extra controles en analyse vooraf.”

Geluk bij een ongeluk: een pijnlijk aspect aan de fout met stempassen in 2019 is dit jaar achterwege gebleven. Bij de Europese verkiezingen in mei werden er ook stempassen verstuurd aan mensen die sinds vorige de verkiezingen in maart waren overleden. Dat was extra pijnlijk voor de nabestaanden, die daarom een excuusbrief kregen van het gemeentebestuur. Omdat er dit jaar wel een actueel personenregister is gebruikt maar daarin een verkeerde selectie is gemaakt, zijn er voor het referendum geen stempassen verstuurd aan overleden personen.

Nog een fout
De recente fout zorgt er wel voor dat de gemeente zich flink wat extra werk op de hals heeft gehaald. De verkeerd verstuurde stempassen moeten nu ongeldig worden verklaard, wat tot lange lijsten met ongeldige stempassen op Leidse stembureaus zal leiden. Elk stembureau beschikt over zo’n register van ongeldig verklaarde stempassen, waarin ook de stempassen zijn opgenomen die als verloren zijn aangemeld. Op de verkiezingsdag wordt bij elke stempas gecheckt of die voorkomt in het register. Op die manier wordt voorkomen dat iemand twee keer kan stemmen.

In 2021 werd er nog een tweede fout gemaakt: ook niet-geopende stembureaus werden afgedrukt op de stempassen voor de Tweede Kamerverkiezingen. Aan een oplossing daarvoor wordt nog gewerkt, laat de gemeente weten. “Bij de door corona afgevallen bureaus komt een duidelijke verwijzing (met posters en/of stoepborden) naar het dichtstbijzijnde stemlokaal dat wel open is. Alle afgevallen locaties worden ingelicht dat zich mensen kunnen melden op de verkiezingsdagen en waar ze wel terecht kunnen.” Over wat er met kiezers gebeurt die zich om 20.59 uur melden bij een gesloten stembureau, wordt nog nagedacht.

Schriftelijke vragen
De VVD in Leiden heeft inmiddels vragen gesteld over de gang van zaken bij de aankomende verkiezingen. De liberalen willen weten hoe het kon gebeuren dat er alleen al dit jaar twee fouten zijn gemaakt bij het verzenden en drukken van de stempassen. “Wat doet het college om het vertrouwen in het stemproces te herstellen en te voorkomen dat dergelijke fouten niet meer voorkomen?”, wil raadslid Maarten Dirkse weten. Hij hoopt op een snelle reactie van het college van burgemeester en wethouders, waar mogelijk nog voor de verkiezingsdag van 17 maart.

Leiden Politiek Fout met stempassen