Ic-coördinator De Jonge: 'Het zwarte scenario dreigt nog steeds'

De intensive care loopt weer vol met coronapatiënten. Dat geldt zeker ook bij het LUMC. Dinsdag bracht Sleutelstad het verslag van een ic-verpleegkundige. Vandaag spraken we met de baas van de ic op dit ziekenhuis, professor Evert de Jonge. Hij windt er geen doekjes om: het zijn hectische weken. Ook hij kijkt hoopvol uit naar het moment dat de derde golf over zijn hoogtepunt is. Maar nu is het nog niet zover. De ic kan de situatie maar net aan. En erger moet het qua besmettingen dus niet worden.

Deze week besloot het kabinet om de versoepelingen van de lockdown, zoals de heropening van de terrassen, uit te stellen. Voelt dat als een geruststelling? De Jonge: “Nou, wij gaan niet over de politieke afwegingen en ik heb best begrip voor de lastige dilemma’s van het kabinet. Maar wij moeten wel steeds duidelijk zijn over de gevolgen als we in Nederland te vroeg verslappen met de maatregelen. En inderdaad: een hoger aantal coronapatiënten zou grote gevolgen hebben. Want de rek is eruit.”

Lees het laatste nieuws in het coronadossier van Sleutelstad

Handen tekort
Nu al liggen er bij het LUMC 27 coronapatiënten op de intensive care, vertelt de ic-coördinator. “Volgens de landelijke planning moeten we als dat nodig is zelfs 36 bedden voor corona beschikbaar hebben. Maar ik denk niet dat we zoveel patiënten kunnen behandelen. Dat is niet realistisch.”

“Bij verdere opschaling komen we echt handen tekort”, legt hij uit. “Want met één gespecialiseerde verpleegkundige op drie bedden zitten we al op ons maximum. Als er één koffiepauze heeft, moet de ander al over vier of vijf bedden waken. En als er een paar ziek worden, redden we het sowieso niet meer.”

Uitgestelde operaties
De ic moet intussen ook ruimte houden voor de meest dringende reguliere zorg. Dan gaat het om hartchirurgie, kankerpatiënten en transplantaties. In april vorig jaar werd zelfs die zorg een paar weken lang grotendeels stilgelegd, afgezien van hartinfarcten of slachtoffers van ongelukken. Maar dat drama van massale uitstel wil niemand herhalen.

De Jonge, vandaag op Zoom: “We zien nu ook ernstig zieke twintigers en dertigers”. (Foto: Frank Steenkamp)

“Gelukkig hoeven we nog geen patiënten te weigeren die in direct levensgevaar zijn”, legt De Jonge uit. Maar met slechts vijftien bedden voor ‘niet-covid’ is het wel erg krap. “Er worden wel regelmatig kankeroperaties een paar weken uitgesteld. En dan is er toch altijd de angst dat er intussen nieuwe uitzaaiingen ontstaan. Die angst leeft zeker bij de patiënten.”

Ook twintigers
De coronapatiënten op de ic zijn jonger dan tijden de eerste golf. Dat is een landelijke trend, nu veel mensen boven de zeventig beschermd worden door de vaccinatie. Volgens De Jonge is nu bijna een kwart van zijn patiënten zestig-min.

“Maar we zien nu ook twintigers en dertigers ernstig ziek binnenkomen. Dat is echt een verschil met vorig jaar. Een deel had al een zwakkere gezondheid, maar er zijn er ook bij waar je niet ziet wat voor risicofactoren die hebben. Het gaat wel om kleine aantallen, maar ook nu hebben we een twintiger op de ic liggen.”

Tot acht weken
Bij elke patiënt die met corona op de ic belandt, wordt een zwaar en vaak lang gevecht geleverd om hem te laten overleven en zo snel mogelijk te laten herstellen. En wondermiddelen zijn er nog steeds niet. “De enkeling die geluk heeft, kan binnen een week weer van de ic af”, vertelt de hoogleraar. “Maar veel vaker duurt het twee à drie weken. En als het slecht gaat, kan iemand hier ook vijf tot acht weken liggen.” Daarna volgt dan een langdurige revalidatie, als de patiënt tenminste overleeft.

Dertig procent
“Ondanks onze intensieve zorg sterft nog steeds ongeveer 30 procent van onze coronapatiënten op de ic,” aldus De Jonge. “Dat is niet heel anders dan tijdens de eerste golf.”

Wat sinds vorig jaar wel degelijk verbeterd is, is de eerste behandeling die coronapatiënten in het ziekenhuis krijgen. “Al bij de spoedeisende hulp krijgen ze ontstekingsremmers. En als dat nodig is, worden er ook snel medicijnen tegen bloedstolling gegeven.”

Het succes van die betere vroege behandeling is te zien in de landelijke cijfers. Een groter deel van de patiënten kan nu op een verpleegafdeling blijven. Maar voor wie wél op de ic belandt, zijn de kansen nu niet hoger dan vorig jaar.

Dichte deur
Volgens cijfers van het RIVM is het aantal nieuwe sterfgevallen door corona in de Leidse regio de laatste week sterk opgelopen. Er werden hier in drie dagen tijd zes doden geteld, terwijl er in de voorgaande vier weken in Leiden en omgeving slechts één coronadode gemeld werd.

Niet al deze sterfgevallen waren bij het LUMC, maar de toename verbaast De Jonge niet. “Dit is een ernstige gezondheidscrisis. En als de ic’s vollopen, weet je dat ook de sterfte zal toenemen. Daar hoeft niemand omheen te draaien. En als de besmettingen niet dalen, dan is het risico toch dat er patiënten voor een dichte deur komen te staan.”

Code zwart
Die dichte deur heet in de zorg code zwart. De Jonge: “Niemand wil in die situatie belanden, maar het gevaar van dat zwarte scenario is er nog steeds. En dat zou echt verschrikkelijk zijn.”

Hij vreest ook dat die dreiging van code zwart nog wel even duurt. “Als het aantal besmettingen over zijn hoogtepunt is, duurt het nog drie weken voordat de opnames op de ic voorbij hun piek zijn. En dan duurt het ook nog even voordat het aantal bezette bedden daalt.”

Met beslissingen over al of niet versoepelen wil hij zich niet bemoeien, maar de dreiging dat patiënten in acute nood straks niet geholpen kunnen worden, maakt hem wel benauwd. “Dat is niet alleen het probleem van de ziekenhuizen, het is het belang van ons allemaal dat we in die situatie belanden.”

Loting?
Er is landelijk al de nodige discussie gevoerd over wat de ziekenhuizen moeten doen als ze niet elke patiënt in acute nood kunnen helpen. Er zou dan gekozen moeten worden op basis van levensverwachting of leeftijd. In situaties van compleet gelijkwaardige patiënten zou er zelfs geloot moeten worden.

“Maar met dit soort modellen kan je in de praktijk niks”, legt De Jonge uit. “Het toeval speelt een veel grotere rol dan men beseft. Daardoor kan het ook gebeuren dat je een jonge en fitte patiënt de deur moet wijzen.”

“Patiënten komen nu eenmaal nooit met z’n tweeën of drieën tegelijk. Dus stel dat je maar één bed vrij hebt en er komt een patiënt van tachtig. Dan moeten we die opnemen, dat is volgens de regels. Maar als er een uur later een patiënt van 45 binnenkomt, met veel betere kansen. Want dan is er geen bed meer beschikbaar.” Die die tachtiger alsnog wegsturen zou immoreel zijn. Dat mag uiteraard niet.

Elastiek
De Jonge heeft nog steeds goede hoop dat het nooit zover zal komen. “Als we snel blijven vaccineren, kan die dreiging ook snel afnemen”, weet hij. En tot die tijd zal hij er met zijn personeel alles doen om de zorg voor alle acute patiënten overeind te houden.

Maar bij dat personeel kan het elastiek ook niet eindeloos opgerekt worden, erkent hij. “Natuurlijk maak ik me daar grote zorgen over. Kunnen ze het nog aan? Hoe houd ik ze inzetbaar? Want er moeten er echt niet te veel ziek worden.”

Minder slagkracht
“Op dit moment is acht à negen procent van ons verplegend personeel ziek. Dat is zeker meer dan normaal en komt echt door de extra werkdruk. Er zijn ook mensen na de eerste golf ander werk gaan zoeken. Bovendien gingen er mensen met pensioen. We hebben dus substantieel minder slagkracht dan tijdens de eerste golf.”

Na deze pandemie wil het LUMC, net als andere ziekenhuizen, de ic-capaciteit structureel uitbreiden. En daar lijkt ook politieke steun voor te zijn. “We hebben te krap en efficiënt opgezet. Dat vond iedereen mooi, maar nu zien we de keerzijde. Op een volgende gezondheidscrisis moeten we beter voorbereid zijn.”

Smal gangetje
Voor de korte termijn helpen die veranderde inzichten alleen niet. “Het opleiden van een gespecialiseerde ic-verpleegkundige duurt anderhalf jaar. Daar zijn we wel mee bezig, maar op dít moment valt daar niks aan te versnellen.” Voorlopig is zijn grootste zorg om het personeel dat hij heeft, in de running te houden. Daarbij is het ook steeds opletten geblazen dat niemand besmet raakt. “Want als er één verpleegkundige positief is, kan het gebeuren dat er acht in quarantaine moeten.” En die kans om besmet te raken is er best, bijvoorbeeld in het smalle gangetje waar mensen zich omkleden bij het wisselen van de dienst.

De vaccinatie van ic-medewerkers is volgens De Jonge essentieel geweest. Als dat niet gebeurd was, was ook toen al een code zwart erg dichtbij gekomen. Maar inmiddels zijn er weer nieuwe medewerkers, zoals de buddies die vanuit andere afdelingen worden ingezet. Die zijn nog niet allemaal gevaccineerd. “Gelukkig krijgen zij dezer dagen alsnog hun prik. Zo houden we het personeel inzetbaar. Want we moeten heel zuinig op ze zijn.”

Dit artikel past binnen het project “De coronamarathon”, dat wordt ondersteund door het Leids Mediafonds.

 

Leiden Maatschappij Nieuws Regio Coronacrisis De virus-estafette