Leidse huisarts wil ondanks aanslag, in gesprek met anti-vaxxers

Eind september wordt er brand gesticht bij de praktijk van de Leidse huisarts Walter Schrader. De bovenburen komen met de schrik vrij en moeten via het dak geëvacueerd worden. Ook ontdekt Schrader vier dagen later een kogelgat in het glas van de voordeur. De politie neemt de zaak hoog op. Mogelijk is er een verband tussen de aanslag en de media-aandacht die de huisarts had met het sturen van 75.000 coronavaccins naar Namibië. “Ik kreeg daarna een brief waarin duidelijk werd gesteld dat ik voor een tribunaal moest komen om me te verantwoorden voor de genocide die ik zou veroorzaken in Namibië”, aldus de huisarts.

Schrader heeft anoniem zijn verhaal bij het opsporingsprogramma Team West gedaan, maar tot nu toe is er niemand aangehouden in deze zaak. Nu hij met pensioen gaat, blikt hij terug op de aanslag en doet een pleidooi om in gesprek te blijven met mensen die twijfelen aan het nut van vaccineren tegen het coronavirus.

Hoe gaat het met u?
“Na aanvankelijk erg geschrokken te zijn geweest ben ik weer terug in mijn oude strijdbare modus, zal ik maar zeggen. Ik heb geprobeerd de kogel die geschoten is niet groter te maken dan hij is en dat is zo langzamerhand wel gelukt.”

Maar het heeft wel een flinke impact gehad op u en uw gezin toch?
“Ja heel veel, zeker in het begin. Ik heb herbelevingen gehad van dingen die ik heb meegemaakt in het verleden en dat leverde nachtmerries op. Ik heb in Afrika gewerkt en ben daar ooit in een vervelende situatie terecht gekomen. En dat kwam na ruim 20 jaar weer helemaal terug. En dat had ik niet in de hand omdat het tijdens mijn slaap gebeurde. En voor het thuisfront was het ook enorm vervelend. We hebben veel steun gehad van de politie die erg alert was en de boel goed in de gaten hield. En wat ook gezegd moet worden is dat ik enorm veel steun heb gekregen van patiënten, maar ook van buitenstaanders. Ik wilde mezelf aanvankelijk uit de media houden en daar is de pers ook respectvol mee omgegaan. Dus ik ben wel weer in positieve gemoedstoestand gekomen, maar ik ben natuurlijk wel bezorgd over dit soort dingen.”

Ja, want de recherche adviseerde u eerder om even niet met de pers te praten?
“Klopt, niet teveel naar buiten treden was het devies. Volkomen logisch, want er is ’s avonds iemand met een wapen hiernaartoe gelopen. Ik weet niet wat z’n gemoedstoestand is geweest, vermoedelijk is het iemand die heel boos en gefrustreerd was, maar dat is ook heel onvoorspelbaar. En een collega en vriend van mij die zich ook met vaccinatie in Afrika bezighield is, heeft een prijs op zijn leven gekregen. Wie hem zou neerknallen zou betaald worden en daar zijn online ook positieve reacties op gekomen. Dat is natuurlijk ook zeer beangstigend en een weerspiegeling van een richting die we als maatschappij absoluut niet op moeten.”

Is er al iets uit politieonderzoek gekomen?
“Daar is nog niets uitgekomen. Er is wel gezegd dat er meerdere paden worden onderzocht. En omdat het een zaak is die het lokale overstijgt kan er niet zoveel over gezegd worden. Het is inmiddels duidelijk dat ook andere mensen in de politiek en het OMT die zich met vaccinaties bezighouden zwaar zijn bedreigd. En het lijkt alsof dit breder leeft en een onderbouwing heeft die we niet in de hand hebben. Bovendien is dit maatschappelijk aan het gisten en het borrelen, dus je kunt op ieder moment verwachten dat er iets naar boven komt ploppen. En dat is wat mij verontrust.”

U vindt dit echt een gevaarlijke ontwikkeling?
“Ja. Het is een maatschappelijke polarisatie waar we mee te maken hebben.”

Is daar wat aan te doen denkt u?
“Ik zou het verkeerde vak hebben gekozen als ik zou vinden dat daar niks aan te doen is. Er moet keihard aan gewerkt worden, maar er is wat aan te doen. Ons vak bestaat uit luisteren, en daarna overwegen en conclusies trekken. Ik vind dat er heel goed geluisterd moet worden, ook naar de mensen die als anti-vaxxer of wappie worden weggezet. Ik denk dat dat een verkeerde richting is. Dat zijn absoluut andere mensen dan die hier hebben geschoten en de boel in de fik hebben gestoken. Er zitten mensen tussen die gewoon bang zijn om geprikt te worden en die bij het zoeken naar argumenten in een verkeerde denkrichting en bubbel terechtkomen. Daar worden ze constant gevoerd met onjuiste informatie en zo ontwikkelen ze complottheorieën.”

Hoe haal je mensen uit die bubbel?
“Ik denk door het gesprek weer aan te gaan en te luisteren. Het is een minderheid. Maar als 100 mensen zwijgen om te genieten van de stilte en eentje begint te schreeuwen, dan is de stilte verstoord. En in die situatie zitten we nu. Het merendeel van de mensen wil het goede, ook de mensen die niet gevaccineerd willen worden. Dat moet onze gezamenlijkheid zijn. Over het algemeen willen de mensen die niet gevaccineerd willen worden ook het beste. Er zijn uitzonderingen, maar doordat we een groep wegzetten als wappies isoleren we mensen. En daarmee geven we ze geen mogelijkheid om de gezamenlijkheid te voelen. Ze zijn ook bang en we moeten het gesprek aangaan en het gevoel dat we voor elkaar hebben zoeken. En dan kun je zeggen: okay je wil niet worden gevaccineerd, maar gebruik dan alle andere middelen om elkaar te beschermen.”

Dus de mensen die de aanslag hebben gepleegd bij u is van een ander kaliber?
“Het is een exponent van de groep die nu wordt weggezet. Het is wel een categorie, want ik vind dat dit absoluut niet kan. Er zijn mensenlevens op het spel gezet en het is een vorm van intimidatie die heel ver gaat, maar zelfs met die mensen moet worden gepraat.”

Ook nu u weet waartoe ze in staat zijn?
“Ja, ik ben 10 jaar gevangenisarts geweest. Ik wil dit gesprek heel graag met ze aangaan. We moeten ons verplaatsen in mensen die heel veel verliezen en geen perspectief hebben en die niet gehoord worden. Ik weet uit afgeluisterde telefoongesprekken dat iemand zich heel erg macho gedraagt. Hij ontleent zijn identiteit aan het agressieve gedrag dat hij vertoont en is daar ook trots op. Dus uiteindelijk zijn dit mensen die niet zo gewaardeerd worden in de maatschappij. Het zijn mensen die zichzelf in de waagschaal zetten om respect te verdienen, maar het is een verkeerde vorm van respect.”

Wat denkt u als u hoort dat u wordt beschuldigd van genocide?
“Dat die mensen verkeerd zijn geïnformeerd. Ik ben hoofd geweest van het grootste vaccinatie spreekuur in Rotterdam en ik heb in Afrika vaccinaties gedaan en je ziet de sterfte gewoon dalen. In de weken na de vaccinatiecampagne zie je dat er nauwelijks meer mensen in het ziekenhuis komen en dat het aantal doden ontzettend afneemt. Dus ik ben er heel erg blij mee dat er gevaccineerd kan worden. Je hoort bijvoorbeeld ook vaak dat het vaccin in zo’n korte tijd is ontwikkeld, maar eigenlijk is er al 15 jaar aan gewerkt. Het aanpassen van het vaccin op dit specifieke virus heeft een jaar geduurd.”

Is er een oorzaak aan te wijzen voor die desinformatie?
“Ja, ik denk de politiek en de sociale media. Met name die sociale media sturen ook op keuzes die gemaakt worden op basis van angst. Evolutionair gezien is het heel goed om gewaarschuwd te worden voor gevaar en dus gaat daar de aandacht ook naartoe bij sommige politieke partijen. En dat gevaar kan ook gebruikt worden door mensen om een bepaalde machtspositie te krijgen. Er bestaat al een achterdocht richting de farmaceutische industrie en politici en mogelijk ook ten aanzien van artsen, maar ik denk dat dat voor het grootste deel onterechte angst is. Het is gewoon ondenkbaar dat de huisartsen die meehelpen met de vaccinatie in één of ander complot zouden zitten. Dat is echt onzin.”

Bent u wel optimistisch over de toekomst?
“Ik vind dat een heel moeilijk te beantwoorden vraag. We zullen wel moeten samenwerken, want gezien de opgaven waar we voor staan met het klimaat kunnen we het ons niet veroorloven om elkaar te beconcurreren. We zullen te maken krijgen met heel veel klimaatvluchtelingen, dus er zal een flinke inspanning verricht moeten worden om dat tij te keren. Want de klimaatcrisis is een vijand van heel ander kaliber dan deze coronacrisis.”

U gaat pensioen, maar u gaat door met deze klimaatmissie?
“Ja. Ik richt me in mijn functie als huisarts nu op het individu, maar na mijn pensioen zal ik me richten op de publieke gezondheidszorg. Dan zal het klimaat, onze sociale cohesie met schone lucht en schone grond, een centrale rol spelen.”

Leiden Maatschappij