Wegbezuinigen Cultuurfonds Leiden nog geen uitgemaakte zaak

Het voornemen van cultuurwethouder Yvonne van Delft om het Cultuurfonds Leiden per 2025 weg te bezuinigen maakt nogal wat los onder de Leidse makers. De cultuursector spreekt massaal steun uit voor de organisatie van cultuurmakelaar Guido Marchena en bereidt acties voor. Ook gemeenteraadsleden worden via de mail bestookt met reacties op het schrappen van het fonds.

In de gemeenteraad zijn de standpunten vooralsnog minder eensluidend. De Partij Sleutelstad, de Partij voor de Dieren, de SP en Studenten Voor Leiden zijn fel tegen de voorgenomen bezuiniging. De PvdA is het er wel mee eens en CDA, CU, D66, GL en de VVD hebben nog geen definitief standpunt ingenomen. Het kan dus nog alle kanten op en ondanks de steun uit de stad is het schrappen van deze bezuiniging nog lang geen uitgemaakte zaak.

“We horen de duidelijke oproep vanuit de culturele sector voor behoud van het cultuurfonds”, meldt fractievoorzitter Sander van Diepen van D66. “Afgelopen dagen heb ik al veel e-mails ontvangen en telefoontjes gehad.” De fractie gaat nu in de stukken duiken om te kijken wat er nog mogelijk is. Daarbij wil D66 ook de aanbevelingen meenemen die in de evaluatie van het Cultuurfonds Leiden staan.

Gotspe
Een van de partijen die nog geen positie heeft bepaald is de VVD. Wel is fractievoorzitter Maarten de Crom zeer uitgesproken over de voorgestelde lastenverhogingen van het college. “Het is een gevolg van de jarenlange, onbedwingbare behoefte van linkse colleges om veel te veel geld uit te geven in de hoop dat het allemaal wel goed zou komen. Onze linkse  stadsbestuurders hebben onrealistisch gegokt met de financiële toekomst van Leiden en verloren.”

Volgens de liberale leider komt Leiden hierdoor nu financieel in de knel en moet de gemeente nu noodgedwongen keuzes maken. “Hadden ze dat maar eerder gedaan. Wat ons betreft zijn de keuzes trouwens nog lang niet scherp genoeg, want Leidenaars moeten van dit college ook wéér meer belasting gaan betalen om de linkse plannenmakerij te bekostigen. Het is een gotspe.”

Of zijn fractie voor of tegen afschaffing van het Cultuurfonds Leiden gaat stemmen, weet De Crom nog niet. “Dat kunnen we pas bepalen als we antwoorden hebben op vragen die we hebben gesteld en als we de debatten hierover hebben gevoerd. Wij zijn in totaliteit aan het kijken welke keuzes we als Leiden zouden moeten maken om ons uitgavenpatroon op orde te krijgen en lagere lasten voor inwoners te realiseren.”

Dupe
GroenLinks heeft nog geen standpunt bepaald over het afschaffen van het cultuurfonds. “Wij zijn nog druk bezig met gesprekken in de stad”, zegt fractievoorzitter Rembrandt Rowaan van de grootste partij in de Leidse gemeenteraad. “Wij willen ons ervoor inzetten dat de makers en kleine instellingen niet de dupe worden. Verder zijn we akkoord met de grote investeringen in cultuur.”

Cultuurwethouder Yvonne van Delft, ook GroenLinks, spreekt ook niet van bezuinigingen op de sector. “We gaan zelfs meer geld in cultuur steken”, zo betoogde ze vorige week al. Dat geld gaat vooral naar de instellingen en niet direct naar de maker. “Maar als instellingen meer geld kwijt zijn aan gestegen kosten, gaat dat altijd direct ten koste van de programmering”, voerde ze daarbij als verdediging van die keuze aan. De GroenLinksfractie is het daar dus mee eens. Het gaat daarbij om compensatie voor hogere energierekeningen, de inflatie en fair pay voor de cao’s.

Scenario’s
Ook de ChristenUnie is heel kritisch over de gemeentefinanciën. Fractievoorzitter Pieter Krol had liever gezien dat het college meerdere scenario’s aan de gemeenteraad had voorgelegd, zodat de raad kan kiezen hoe de financiële positie van Leiden duurzaam op orde komt. “Dat is ook in lijn met de afspraken uit het bestuursakkoord.” Het valt Krol verder op dat het college de grote financiële tegenvallers, ‘waar wij overigens al jaren voor waarschuwen’, grotendeels wil opvangen met taakstellingen. “Uitzondering daarop is het cultuurfonds. Het verbaast me enorm dat het college ineens wel specifiek wordt over een wegbezuiniging van het cultuurfonds.”

Pijn
Voor CDA-voorman Sebastiaan van der Veer is stoppen met het Cultuurfonds Leiden bespreekbaar. “Het fonds heeft in de afgelopen vijftien jaar aan de basis gestaan van een aantal mooie initiatieven in de stad. Iets stoppen doet altijd pijn. Tegelijkertijd staat voor het CDA buiten kijf dat de gemeente gezien de huidige financiële situatie op meerdere plekken zal moeten besparen. Dat is nooit makkelijk.” Bij de behandeling in de raadscommissie wil hij de degens kruisen met cultuurwethouder Van Delft. “We willen van de wethouder een nadere toelichting op deze besparing.”

Niet eerlijk
Een partij die de keuze al wel heeft gemaakt is de PvdA. “We willen dat beginnende en nieuwe makers in onze stad geholpen worden. Daar is een goed werkende en duidelijke subsidieregeling voor nodig”, zegt fractievoorzitter Marc Newsome. “Het cultuurfonds heeft goed werk verricht als aanjager van de samenwerking in de culturele sector, maar tegelijkertijd is het ook tijd om het Cultuurfonds Leiden opnieuw tegen het licht te houden.”

Meer dan de helft van de subsidie wordt volgens de PvdA gebruikt voor personeelskosten, de organisatie en huur. “Er gaat maar een klein bedrag naar kunstenaars, theatermakers, muziekmakers en andere mensen in de cultuur. Het geld wordt nu niet eerlijk verdeeld. We willen dat méér makers geholpen worden en een eerlijke kans krijgen om iets nieuws op te starten in de stad. Daar is een nieuwe, duidelijke subsidieregeling voor makers het middel voor.” Newsome kondigt alvast aan dat zijn fractie bij de behandeling van de financiële Kaderbrief met een eigen voorstel komt voor zo’n eerlijker verdeling.

Meerwaarde
De Partij Sleutelstad (PS) vindt het pijnlijk als het cultuurfonds zou verdwijnen. “Het bezuinigingsvoorstel roept bij ons ook nog veel vragen op”, zegt fractievoorzitter Thijs Vos. “Wij denken dat het cultuurfonds veel meerwaarde heeft voor de Leidse cultuursector.” De PS wil bij de behandeling van de Kaderbrief kijken of het cultuurfonds behouden kan worden. “Maar dat vergt nog wel wat uitzoekwerk en voorbereiding. Er moet dan immers ergens budget gevonden worden en het mag wat ons betreft in ieder geval niet ten koste van de zorg, veiligheid of het armoedebeleid gaan. De ozb verder verhogen is ook een no go”, zegt Vos.

Verschrikkelijk
De SP noemt het stoppen met het Cultuurfonds Leiden ‘verschrikkelijk’. “En dan gaat er wel weer geld naar de Lakenhal. Dat is twee keer een slechte beslissing”, zegt fractieleider Antoine Theeuwen. “De Lakenhal heeft een heel netwerk waaruit ze fondsen kan genereren, dat hebben we al meerdere keren zien gebeuren. Het cultuurfonds is juist voor kleinschaliger cultuurinitiatieven die dat soort financiële middelen niet hebben.”

De SP wil bij de begrotingsbehandeling inzetten op het terugdraaien van de bezuiniging op het cultuurfonds door andere bezuinigingen voor te stellen. Theeuwen: “De steeds maar duurder wordende verkeersprojecten bijvoorbeeld. Er gaat teveel geld naar het autoluw maken van de binnenstad. We hebben het onderhand wel gehad met al die investeringen ten behoeve van de vastgoedjongens en het toerisme.”

Onvoorstelbaar
Lianne Raat van de Partij voor de Dieren vindt het onvoorstelbaar dat er in de stad van Kennis & Cultuur uitgerekend wordt bezuinigd op een van die pijlers. “Cultuur, en dus het cultuurfonds, zijn belangrijk voor de stad. Kunst en cultuur ontroeren, zorgen voor ontspanning en zetten aan tot denken. Wegen doen dat niet. Wat ons betreft draaien we deze bezuiniging terug en zoeken we de financiële ruimte daarvoor in grote onnodige wegenprojecten.”

Diep teleurgesteld
Ook Studenten voor Leiden toont zich verontwaardigd over de bezuinigingen die de coalitie wil doorvoeren op cultuur in Leiden. “De inwoners zijn daarvan de dupe”, zegt SVL-fractievoorzitter Mitchell Wiegand Bruss. “We zijn diep teleurgesteld over de voorgestelde bezuinigingen op cultuur. Het budget van 230.000 per jaar, dat oorspronkelijk
bestemd was voor het Cultuurfonds Leiden en waar jonge makers en initiatieven mee ondersteund werden, wordt nu omgebogen naar andere doeleinden.”

Volgens SVL is het verschuiven van het budget naar gebouwen en stenen een keuze die de verkeerde prioriteit weerspiegelt. Wiegand Bruss: “Het is van essentieel belang om te investeren in jonge makers, nieuwe ideeën en culturele initiatieven om een bruisende en inspirerende stad te behouden. Door het schrappen van het Cultuurfonds Leiden dreigen deze creatieve krachten en innovatieve projecten verloren te gaan.”

Evaluatie
In die 55 kantjes tellende evaluatierapportage die wethouder Van Delft recent liet opstellen door bureau BMC, staat dat de meeste mensen die door de opstellers zijn bevraagd tevreden zijn over het werk van het cultuurfonds. Zij vinden dat het cultuurfonds meerwaarde heeft en ook dat Leiden een cultuurfonds nodig heeft, zo staat bij de conclusies. Het cultuurfonds is vooral van belang bij het verbinden van partijen binnen de culturele sector en met andere sectoren.

Ook het belang dat het cultuurfonds kan hebben voor het makersklimaat wordt breed gedragen en de respondenten kennen het cultuurfonds een belangrijke rol toe in het ondersteunen en behartigen van de belangen van makers, zo blijkt uit deze evaluatie. Als punt van kritiek wordt genoemd dat het effect in de praktijk nog onvoldoende is en ook over de manier waarop subsidies aan Leidse makers wel of niet worden toegekend, kan rekenen op kritiek.

De onderzoekers signaleren in het rapport verder dat de opdracht vanuit de gemeente wel erg breed is, terwijl het budget beperkt is. Dat slechts één persoon, de cultuurmakelaar, verantwoordelijk is voor de uitvoering van die opdracht helpt ook niet bij de transparantie. “De opdracht is voor de cultuursector niet altijd even duidelijk.” Volgens de evaluatie komt dat ook door het woordje ‘fonds’ in de naam.

Advies
Uit de evaluatie komen drie opties: Het Cultuurfonds Leiden bestendigen, het Cultuurfonds Leiden afschaffen of het Cultuurfonds Leiden versterken. De eerste optie, op de huidige voet doorgaan, vinden de onderzoekers geen goed idee. De effectiviteit van het fonds zou daarmee op termijn minder worden. Afschaffen vinden de onderzoekers evenmin een goed idee.

“Het geld dat dan vrijvalt kan dan via een gemeentelijk loket naar subsidies aan de culturele sector. Dat zorgt weliswaar voor meer eenduidigheid, maar dan verdwijnen de rol van het cultuurfonds en de cultuurmakelaar als onafhankelijke verbinder, terwijl de sector juist dát als belangrijk voordeel benoemd.” De overheadkosten die verdwijnen als het fonds zou stoppen, vallen weg. Maar als de gemeente vervolgens de aanvragen zelf gaat behandelen, staan ook daar de nodige kosten tegenover.

Versterken
Volgens het uitgebrachte advies aan het Leidse college is doorgaan met een versterkt fonds de beste optie. Daarbij moet de opdracht helder zijn en er moet meer geld beschikbaar komen om nieuwe initiatieven te stimuleren. De nadruk moet liggen op de makers en de cultuurmakelaar zou (eenmalig) langer moeten worden aangesteld dan de huidige vier jaar. Twee jaar extra zou kunnen helpen om bepaalde ontwikkelingen beter te borgen.

Om ervoor te zorgen dat de onafhankelijkheid bij de subsidieverlening nog beter wordt gewaarborgd, pleiten de onderzoeker er tenslotte voor om aanvragen te laten beoordelen door een onafhankelijke commissie in plaats van alleen door de cultuurmakelaar. Als zo’n commissie de cultuurmakelaar zou vervangen heeft dat als nadeel dat de rol van aanjager en verbinder verloren gaat. Nadelen van een commissie zien de onderzoekers ook. Het is duurder en tijdrovender.

Tekst protestlied wegbezuinigen Cultuurfonds Leiden

Geachte wethouder, Beste Yvonne,
Wat hebben jullie nu in hemelsnaam verzonnen
Doe dit toch niet, want hiervan krijg je later spijt
Nee, we willen het Cultuurfonds never nooit niet kwijt

Ja, dit plan is volgens velen volledig om te huilen
wees toch alsjeblieft geen dief van jouw eigen portefeuille
We kunnen heus wel helpen, ik heb zelfs al wat bedacht
Laat het beslissen maar aan ons, de Muzikanten aan de macht

Muzikanten aan de macht, hee
Muzikanten aan de macht, yeah

Verruil de rock ’n roll voor debatteren in de nacht

Muzikanten aan de macht, hee
Muzikanten aan de macht, yeah

We touren door de hele stad
dat noemen we de campagne
Met posters, buttons en een bus
En daarna drinken we champagne

Muzikanten aan de macht…

We rocken in ’t Stadhuis
En jammen door tot tweede kamer
Het Cultuurfonds, dat moet blijven
Iedereen akkoord, daar klinkt de hamer

Muzikanten aan de macht…

Geachte wethouder, beste Yvonne
Alle gekheid op een stokje, geef je niet gewonnen
Nog een keer nu als einde van dit lied
Het Cultuurfonds wegbezuinigen… doe dat alsjeblieft niet

Cultuur Leiden Politiek Cultuurfonds Leiden