Leidse aanbieders sociaal domein komen met alternatief voor 'uitverkoop' welzijnswerk

Een aantal Leidse welzijnsorganisaties komt in opstand tegen het voornemen van de gemeente Leiden om het welzijnswerk aan te besteden. “We gaan staan voor onze mensen. De cliënten, vrijwilligers en medewerkers,” zeggen directeur Frank van Rooij van Radius Welzijn en Nathalie Lecina van Studio Mojo die zeggen te spreken namens een heel aantal van hun collega’s. “De opgebouwde relaties en samenwerkingen laten we niet zomaar kapot gaan. Het sociale hart van de stad moet behouden blijven. Samen maken we de stad.”

Chris de Waard in gesprek met directeur-bestuurder Frank van Rooij van radius welzijn over het manifest dat door een hele trits organisaties is aangeboden aan de politiek.

De gemeente Leiden wil meer regie en minder versnippering en heeft een groot deel van de contracten met de welzijnsorganisaties per 1 januari 2020 beëindigd. De gemeente wil de uit te voeren werkzaamheden nu via een Europese aanbesteding in de markt zetten. “Dat betekent concreet dat de gemeente een opdracht formuleert, die in de markt zet, waarna de beste inschrijving wint. Die winnaar krijgt vervolgens een contract voor twee jaar met een verlenging van twee jaar bij succes.

“Hoe mooi dat ook lijkt, het geeft schijnwinsten,” zegt Nathalie Lecina. “De afgelopen jaren hebben verschillende gemeenten deze koers gevaren. De partijen die de contracten willen ‘winnen’ schrijven mooie verhalen en bieden hoopvolle perspectieven voor betere sturing, minder kosten en beter werk. Maar de in het vooruitzicht gestelde efficiency en kwaliteitswinsten blijven vaak uit. Door deze aanpak krijgt de gemeente niet meer regie, maar komt juist meer op afstand van de burger.”

De verschillende onderzoeken naar aanbestedingen en publiek-private samenwerkingen in het sociaal domein laten dit volgens de twee woordvoerders ook zien. “Zo is er de Wetenschappelijke Raad voor Regeringsbeleid* die aangeeft dat er te veel verloren gaat door overheidstaken via aanbesteding uit te laten voeren. Er ontstaat het omgekeerde van de zo gewenste samenwerking en verbondenheid in het sociaal domein. Inmiddels zien we in die ‘aanbestedingsgemeenten’ hoe dit uiteindelijk leidt tot minder tevreden inwoners, verlies van vrijwilligers en relaties in wijken en buurten, verlies van sociaal kapitaal, verlies van focus op wat speelt in wijken en buurten en wat er toe doet en wat verandering teweeg brengt.”

* (WRR “Publieke zaken in de marktsamenleving”, 2012).

Een aantal welzijnsorganisaties, maar ook creatieve ondernemers en maatschappelijk betrokken partners hebben nu besloten de handen ineen te slaan. “We zien dat de gemeente na alles wat op haar af is gekomen behoefte heeft aan meer regie en inzicht hoe ze beter kan sturen. Ze ziet geen andere weg dan alle contracten te beëindigen en opnieuw een start te maken. Het beëindigen dreigt echter grote gevolgen te hebben voor de mensen in wijken en buurten, medewerkers, vrijwilligers en anderen die nu op ons bouwen.”

Alternatief plan
“Gemeente, we willen met elkaar maar wat graag maximale waarde voor de stad tegen zo min mogelijk kosten realiseren. Wij slaan de handen ineen, werk met ons samen” aldus Frank van Rooij van Radius. “Er gaat ook zoveel goed. We gooien nu het kind met het badwater weg. Dat de gemeente beweging maakt om te zorgen voor meer samenwerking, is goed,” zo vindt ook Sjors Gerritsen van Libertas Leiden. “Het is alleen fijn als we daarna ook de tijd gegund krijgen om dan de handen echt goed in een te slaan”.

Ook partijen van wie de contracten niet zijn beëindigd staan achter deze actie. Ze geven aan dat het alle organisaties van Leiden aangaat, er zijn veel verbindingen tussen maatschappelijke organisaties, onderwijsveld, bedrijven, en ook met zorgorganisaties. Zo heeft de Rabobank aangegeven dit initiatief te ondersteunen.

De vraag van de organisaties is hen een jaar de tijd te geven om de nieuwe wensen te realiseren en significante meerwaarde te realiseren door activiteiten te combineren, te bundelen of nieuwe of op een andere manier gezamenlijk te ontwikkelen. Zij doen daarvoor de gemeente een voorstel. “Als het ons niet lukt gezamenlijk tot een voorstel te komen en de gewenste meerwaarde te creëren, dan kan volgend jaar alsnog richting aanbesteding worden gegaan. Maar nu lijkt het ons beter, gelet op het belang van de bestaande netwerken en het kennen van de lokale vraagstukken, dat we de ruimte krijgen om een goed voorstel neer te leggen en een ander 2020 neer te zetten. Dat gaat ons zeker lukken,” zegt directeur-bestuurder Emmy Klooster van De Binnenvest.

Manifest
In een manifest maken de partijen zichtbaar hoe de partners uit de stad de komende jaren willen samenwerken met de gemeente, inwoners, bedrijven en organisaties aan welzijnsactiviteiten als voorliggende voorziening voor zwaardere zorg in het kader van de WMO. Het is een pleidooi van alle partners voor het blijvend centraal stellen van menselijke waardigheid, de waarde van het sociale netwerk dat in de stad is gecreëerd en de relaties die met en tussen inwoners en organisaties zijn opgebouwd.

“We waarderen de moedige stap van de gemeente om ruimte voor vernieuwing te creëren en te sturen op nog meer impact voor inwoners. Het doel is goed: we ondersteunen het sturen op meer regie en het voorkomen van dubbelingen in activiteiten. De weg waarlangs, het toewerken naar een Publiek Private Samenwerking via een aanbesteding, is echter niet de juiste. Voor ons is dat vooral een vernietiging van maatschappelijk kapitaal met een onvoorspelbare uitkomst.”

Het vergroten van de regie en het versterken van de samenhang wordt sneller en beter bereikt door gebruik te maken van de bestaande relaties in de stad, en reeds in gang gezette samenwerking of dienstverlening anders te combineren. Het proces op weg naar deze aanbesteding leek in eerste instantie een aanzet tot deze discussie te geven, maar heeft tot onze teleurstelling deze kans uiteindelijk niet geboden. Dat kan anders. Wij bieden met dit manifest een waardig alternatief.

Alternatief
Alle partners verbinden zich om door nieuwe combinaties en onorthodoxe verbanden het sociaal domein in te richten op de wijze die de gemeente Leiden voorstaat. We maken met elkaar van Leiden een inspirerend voorbeeld: een coalitie van inwoners, maatschappelijke organisaties, ZZP-ers, creatieve innovators, bedrijfsleven en de gemeente zelf.

We streven naar optimale maatschappelijke winst en meer sociale impact. We willen betere voorwaarden ontwikkelen om de inclusieve stad te realiseren, de toenemende vraag naar zorg te verminderen en meer mogelijkheden te genereren voor mensen, jong en oud, om mee te doen.

Leiden heeft krachtige en bijzondere mensen en veel organisaties die van grote waarde zijn. Samen hebben die potentieel een grotere betekenis. Er is heel veel te winnen, ook zonder aanbesteding, door activiteiten in nieuwe combinaties samen te voegen om de uitdagingen van de toekomst aan te gaan. Jongeren die nieuwe activiteiten verzinnen voor ouderen, gezinnen die snel en flexibel ondersteuning krijgen in een netwerk van voorzieningen en vrijwilligers, kwetsbare burgers die in de wijk terecht kunnen in algemene voorzieningen waar ondernemers een rol in hebben. Met nieuwe combinaties en verbindingen ontstaan er ketens van zichzelf versterkende en toegevoegde waarden.

Financiële prikkels zijn daarbij belangrijke bepalende factoren, onder andere om er aan bij te dragen dat het toenemend beroep op zorgvoorzieningen afneemt en de maatwerkvoorzieningen houdbaar en betaalbaar blijven.
We sturen er met elkaar op om zoveel mogelijk maatschappelijke baten te genereren en dat jaarlijks aantoonbaar en meetbaar uit te bouwen. Met gebruik van wat er is opgebouwd, nieuw waar het verder moet en kan. Samen maken we Leiden tot een veel sterkere stad.

Wat bieden wij aan
Een nieuwe inrichting van het sociaal domein, waarbij
• samenwerking door nieuwe combinaties die toegevoegde waarden gaan opleveren
• samenwerking met de gemeente(raad) leidt tot een helder en vernieuwend beoordelingskader, waarbij juist het recombineren en het creëren van maatschappelijke meerwaarde centraal staat
• de gemeente zichtbaar profiteert van het feit dat dit de stad is die welzijnstoename centraal stelt en alle partijen en bewoners bij elkaar krijgt om samen de schouders er onder te zetten
• we met concrete voorstellen komen om alle vrijwilligersorganisaties onder een duidelijke regie te faciliteren, waardoor we de overzichtelijkheid borgen
• de regie eenduidig is belegd en de verdeling van middelen transparant is geregeld
• er ruimte is voor innovatie en initiatieven door nieuwe spelers

Wat is er nodig
U geeft ons maximaal een jaar om met alle partners tot een nieuwe inrichting van het sociaal domein te komen.
Een deel van het budget – nu bestemd voor het vormgeven van de aanbesteding – is beschikbaar om tot dit vernieuwende voorstel te komen.

Namen organisaties achter het manifest:
Radius, Frank van Rooij (directeur-bestuurder)
Studio Moio, Nathalie Lecina (directeur-bestuurder)
Libertas Leiden, Tanja Ineke (directeur-bestuurder)
De Binnenvest, Emmy Klooster (directeur-bestuurder)
STJJMH, Roel van der Vet (directeur-bestuurder)
STAD Leiden, Whitney Ouwerkerk (jongerenprojectbegeleider)
Stichting Lumen, Bart Smith (directeur)
Stichting EVA, Ludwien Wassink (directeur-bestuurder)
CARDEA, Ria van der Plas, (directeur)
Instituut Maatschappelijke Innovatie, Guido Enthoven
Stichting Netwerk Levensvragen Leiden, John Boon, (voorzitter)
Leidse Vereniging van Mantelzorgers, Erica van der Heijden, (voorzitter)
Stichting Vitalismaatjes, Judith Vollebregt, Projectleider Vitalis Leiden
Humanitas, Renee Lucas, (voorzitter bestuur)
iDOE, Kirsten Zitman, (teammanager)
Pro-Cura Thuiszorg, Renate Tuijten, (directeur)
Go Noord, Greet Meesters
Stichting Mixclubs, Elles Verhoef (directeur)

Leiden Maatschappij Oegstgeest Politiek Sterke Sociale Basis