De virus-estafette: 'Scholen zijn veilig, grote evenementen nog lang niet'

De basisscholen kunnen gerust weer van start. En dat geldt ook voor de middelbare scholen, vindt de Leidse epidemiologie-expert Frits Rosendaal. Tegelijk weet hij dat we het gevaar van het coronavirus voor volwassenen niet moeten onderschatten. Volgens hem zijn grote evenementen nog tot zeker eind 2020 onverantwoord. Dat geldt zelfs al voor koorrepetities.

Overvallen
Over epidemieën hoef je deze LUMC-hoogleraar niets wijs te maken. In dat vakgebied is hij een internationale grootheid. En als het om corona gaat, heeft hij vanaf het begin helemaal dicht bij het vuur gezeten. Want Rosendaal is ook gasthoogleraar in Milaan – precies in de regio waar het virus begin maart zo ongenadig toesloeg. “Mijn collega’s daar werden er totaal door overvallen.”

In Noord-Italië was het een oorlogstoestand, ‘maar hier deed iedereen nog heel relaxed over dit virus’. Rosendaal stuurde daarom eind februari een alarmerende brief naar de Volkskrant. Toen die brief niet geplaatst werd, stuurde hij een tweet de wereld in. “Nederland moet snel verregaande maatregelen nemen om deze epidemie in te dammen”. Dit bericht werd 200.000 keer bekeken. En een week later zat Nederland in lockdown: scholen en horeca dicht en iedereen thuis.

Frank Steenkamp in gesprek met epidemioloog Frits Rosendaal van het LUMC

Scholen
De maatregelen worden nu voorzichtig versoepeld. Eerst gaan de basisscholen weer open. “Een heel goed idee”, vindt Rosendaal. “Het was zelfs nooit nodig geweest om ze te sluiten”. Ook in maart was al bekend dat jonge kinderen nauwelijks vatbaar zijn en zelden iemand besmetten. “Maar nu zijn er nog meer gegevens die dit duidelijk maken.” Dat ouders en leraren toch bezorgd zijn, begrijpt hij wel. Maar het enige waar op gelet moet worden, is dat die volwassenen onderling goed afstand houden.

En de middelbare scholen? “Ik zie ook weinig reden om die dicht te houden”, zegt de epidemie-expert. “Dat de examens stopgezet zijn, heb ik zelfs nooit begrepen.” Volgens hem waren die best veilig te organiseren geweest. Hij beseft ook dat het in een crisis moeilijk is om beleid te maken, maar vindt dat alle scholieren nu weer snel les moeten krijgen. Want ook op deze leeftijdsgroep krijgt het virus volgens hem weinig vat.

Rosendaal beseft dat ook bedrijven en de horeca weer moeten gaan opstarten. “Maar je moet wel heel goed nadenken over ‘hoe’. Daar zal nog veel creativiteit voor nodig zijn.” Zo lang er geen werkend vaccin is, zijn nieuwe besmettingen volgens hem onvermijdelijk. Maar de uitdaging blijft om nieuwe brandhaarden te voorkomen. “Want dan raken de ziekenhuizen alsnog overbelast.”

Superbesmetters
De vuistregels voor de herstart van het maatschappelijk leven zijn voor Rosendaal vrij simpel: afstand houden en grote groepen vermijden. Maar wat (te) groot is, hangt ook af van wat een groep mensen precies doet en in wat voor ruimte ze samen zitten.

“Mensen moeten druppeltjes verspreiden waar dat virus in zit. Dat doe je als je praat. En het wordt nóg meer als je zingt of schreeuwt.” In veel landen waren koren, kerken, carnaval of popconcerten het begin van een brandhaard. En de corona-uitbraak in Italië en Spanje begon met één grote voetbalwedstrijd in een stadion vol schreeuwende supporters.

Rosendaal denkt dat er zeker dit kalenderjaar geen grote evenementen meer gehouden kunnen worden. “Want je er hoeft dan maar één persoon het virus te hebben om 50 tot 60 mensen te besmetten.”

Zulke superbesmetters waren er ook bij de SARS-uitbraak van 2002 tot 2004. Toen speelden besmettingen in vliegtuigen een grote rol. “Toevallig hebben we de afgelopen week zo’n uitbraak in een vliegtuig nog eens nagespeeld voor De Kennis van Nu van 13 mei”, vertelt hij. Bij die vlucht wist één passagier in een paar uur tijd 24 mensen te besmetten. Dat de luchtvaart nu grotendeels platligt, is volgens de Leidse hoogleraar dan ook geen overbodige luxe.

De uitdaging voor de komende tijd is dus om te kijken wat er nog net wél kan zonder te grote risico’s van besmetting. Rustig naar een film kijken of klassieke muziek luisteren met tussen elk gezin een lege stoel. Restaurants met de tafeltjes wat verder uiteen, of plexiglas afscheidingen? “Je kunt het niet allemaal apart onderzoeken”, legt Rosendaal uit, “maar het gaat steeds om afstand houden. En die afstand moet groter zijn als mensen meer lawaai met elkaar maken.”

De research voor deze rubriek over de Leidse regio en het coronavirus wordt mogelijk gemaakt door het Leids Mediafonds

Leiden Maatschappij Science De virus-estafette