De virus-estafette: verpleeghuizen houden bezoek graag nog achter glas

De verpleeghuizen en verzorgingstehuizen gaan eindelijk op een kiertje open voor familie of mantelzorgers. Maandag begint een landelijke proef in 25 tehuizen. Maar in de Leidse regio staan de meeste tehuizen niet te trappelen om mee te doen. Ze vinden de risico’s nog groot. “Straks heb je een grote uitbraak en dan begint het drama weer opnieuw.” En er kan ook veel met ontmoeting achter glas, of via een knuffelmuur.

“Dat familiebezoek komt echt te snel”, was de eerste reactie van Topaz-bestuurder Lia de Jongh toen minister Hugo de Jonge vorige week de proef met familiebezoek aankondigde. Haar organisatie beheert acht tehuizen in Leiden, Voorschoten en Katwijk. En ze bleek niet de enige die schrok van Hugo’s dadendrang.

Bezoek achter glas bij het tehuis Rijn en Vliet

De Verenso, vereniging van specialisten in de ouderengeneeskunde, trapte vorige week al openlijk op de rem. “De situatie is er nog niet rijp voor”, zei voorzitter Nienke Nieuwenhuizen in de Volkskrant. Ze wees op het nog steeds zorgwekkend hoge aantal besmettingen in de tehuizen en vond de timing van de minister riskant. “Op 11 mei gaan de scholen weer openen. Dan verspreidt het virus zich ook meer in de maatschappij. We moeten goed oppassen wat er dan gebeurt.”

Boos was ook de toon van een opiniestuk in Leidsch Dagblad van 2 mei, door acht bestuurders van verpleeg- en verzorgingstehuizen in de regio. Ze struikelden over het idee van de minister om de proef met bezoek alleen te starten in tehuizen zonder besmettingen, ‘omdat ze hebben aangetoond dat ze zich aan de hygiëneregels houden’. Alsof ‘besmette’ locaties automatisch slecht waren en alsof alleen ‘schone’ locaties gerund werden door helden!

Achter glas
Als een tehuis de afgelopen tijd besmettingen kreeg, was dat meestal domme pech. Dat vindt ook medisch specialist Nienke Nieuwenhuizen. Het virus waarde rond, er was een tekort een test- en beschermingsmateriaal. En besmettingen konden langer onopgemerkt blijven, want welke demente bejaarde kan aangeven dat het kuchje vandaag anders voelt dan gisteren? Intussen bleef het personeel zorgen, vaak op minder dan anderhalve meter afstand.

De roep om meer contact neemt intussen toe. Er zijn hartverscheurende verhalen over vereenzaming. “Dus natuurlijk wil je liever vandaag dan morgen familieleden binnenlaten”, zegt Tanja Ineke van zorgorganisatie Libertas, met huizen zoals Rijn & Vliet, de Parelvissers en Lorentzhof. “Maar tegelijk moeten we onze bewoners ook beschermen tegen besmetting.” Ze zegt blij te zijn dat er nu (op 5 mei) geen besmettingen in de Libertas-tehuizen zijn, maar dat wil ze ook graag zo houden.

Libertas zet daarom voorlopig nog in op veiliger oplossingen dan het werkelijk ‘binnenlaten’ van familie. Bij twee tehuizen zijn er de afgelopen weken aanpassingen gedaan zodat er voor familieleden Bezoek-Achter-Glas mogelijk is. In Rijn en Vliet kunnen ze via een aparte deur een gangetje in met stoelen en een geluidsinstallatie. Via de geluidsverbinding kan er dan gepraat worden met de bewoner aan de andere kant van het glas.

Bij de Lorentzhof is er op twee plekken een gesprek achter plexiglas mogelijk. Familieleden kunnen bij de receptie een afspraak inplannen en zijn met twee tegelijk welkom. De reacties zijn positief.

Ook Topaz pakt het contact met familie tot nu toe zo aan. “We doen nu veel met beeldbellen en we kijken naar dingen zoals een ontmoetingscontainer met plexiglas wand.” Een stap verder is dat mensen elkaar ook graag weer willen aanraken, maar nu vinden ze dat bij Topaz nog te riskant. “Daarom”, vertelt De Jongh, “kijken we nu naar de mogelijkheid van een knuffelmuur. Daar steek je je armen door en dan kan je elkaar toch aanraken.”

4900 besmettingen
Maar is al die bezorgdheid niet overdreven? De specialistenvereniging Verenso vindt van niet. Eerst moet het aantal besmettingen in de verpleeghuizen dalen, is het standpunt. Anders blijven de risico’s voor personeel én bewoners te groot.

De nieuwste cijfers over besmettingen in de tehuizen boden gisteren wel een sprankje hoop: de laatste dagen worden er in de landelijk gemiddeld 80 nieuwe besmettingen (inclusief ‘vermoedelijke’ gevallen) geteld, terwijl dat getal een week geleden nog op 140 per dag lag.

“Maar het totale aantal besmette bewoners daalt nog niet”, legt beleidsmedewerker Sandra van Beek van Verenso uit. Want wie eenmaal besmet is en niet overlijdt – gelukkig komt dat nog vaak voor – blijft wekenlang ziek. Net zoals eerder op de IC-afdelingen van ziekenhuizen blijft het aantal zieke patiënten dus nog een tijd toenemen: een soort flatten-the-curve in de verpleegzorg.

Op 6 mei waren er dus nog steeds 4900 besmette patiënten in de tehuizen, op een totaal van 105.000 bewoners. Bijna één op de 20 bewoners van de tehuizen is dus besmet. “De druk op de zorg blijft onveranderd hoog”, aldus Van Beek. En dat geldt ook voor de risico’s van familiebezoek. Pas als het totale aantal besmettingen duidelijk daalt, wordt het veiliger.

Grote tuin
En toch begint dus komende week de landelijke proef met het binnenlaten van familie. De GGD Hollands Midden zal dezer dagen één van de tehuizen in de regio aanwijzen voor die proef. En als dat goed gaat, kan een bredere openstelling volgen – met de nodige veiligheidseisen natuurlijk.

De Leidse tehuizen bereiden zich heel voorzichtig voor. “We gaan per tehuis de afweging maken welke groep bewoners in aanmerking komt voor familiebezoek en hoe”, zegt Lia de Jongh van Topaz. Dat wordt besproken met de cliëntenraden, het personeel en de medisch specialisten. “En de mogelijkheden verschillen echt per tehuis. In Katwijk is er een grote tuin; daar kan je misschien al gauw wat organiseren”. Ook Haagwijk (Leiden) en Vlietwijk (Voorschoten) hebben een prachtige binnentuin. “Maar bij andere tehuizen wordt het heel erg balanceren.”

De Jongh wijst er ook op dat niet elke groep patiënten even hard op bezoek zit te wachten. “Voor sommige dementerende patiënten kan het contact ook heel verdrietig zijn. Ze kunnen er niks mee. Dan is het niet altijd verstandig om in te gaan op de roep van de familie.” Ze vindt dat de media soms een erg eenzijdig beeld schetsen van ouderen die wegkwijnen. “Er gebeuren hier ook hele mooie dingen. Er is poffertjes bakken, virtueel Keukenhofbezoek. Het personeel zet zich daar enorm voor in. Ik gun iedereen om een paar weken in een van onze huizen mee te draaien.” Alleen kan dat nú dus even niet.

De research voor deze rubriek over de Leidse regio en het coronavirus wordt mogelijk gemaakt door het Leids Mediafonds

Leiden Maatschappij Regio De virus-estafette