Bedrijventerreinenstrategie als voorbeeld van succesvolle regionale samenwerking

Het bedrijventerrein de Baanderij in Leiderdorp wordt een woon-werk gebied. Voorwaarde voor deze transformatie is dat de verloren hectaren aan bedrijventerrein gecompenseerd worden. Een optie is om de Ikea-grond in de Bospoort daarvoor te gebruiken, maar het mag ook ergens anders. Zelfs buiten de gemeentegrenzen. Het is onderdeel van de nieuwe regionale bedrijventerreinenstrategie. Een voorbeeld van succesvolle samenwerking tussen gemeenten in de regio.

Uit eerdere artikelen van dit onderzoek naar regionale samenwerking zagen we dat er veel ruimte is voor verbetering als het gaat om samenwerking tussen gemeenten in de Leidse regio. Zo ging het bijvoorbeeld mis met de 333-meter ijsbaan in Leiden. De bedrijventerreinenstrategie lijkt daarentegen een voorbeeld te zijn van succesvolle samenwerking. De strategie werd de afgelopen weken door alle gemeenteraden afzonderlijk zonder veel discussie goedgekeurd. Waarom lukt samenwerking hier wel?

Druk op de ruimte
In de bedrijventerreinenstrategie is voor de komende tien jaar vastgelegd waar in de regio bedrijventerreinen blijven, komen of verdwijnen. In de gehele regio is ruimte voor maximaal zeventig hectare aan bedrijventerrein. Mocht een gemeente een bedrijventerrein dus willen omvormen tot woonlocatie moeten ze zorgen voor compensatie. In eerste instantie binnen de gemeentegrenzen en anders daarbuiten.

De strategie geeft de ondernemers zekerheid naar de toekomst. Er ligt namelijk veel druk op de ruimte in onze regio. Zo moeten er veel woningen gebouwd worden en moeten bestaande gebouwen verduurzaamd worden. De bedrijventerreinenstrategie beschermt het aantal hectare bedrijventerrein.

Nadruk op nieuwbouw
De bedrijventerreinenstrategie is een onderwerp dat regionaal is aangepakt door de 071-gemeenten (Leiden, Leiderdorp, Oegstgeest, Voorschoten, Zoeterwoude & Katwijk). Dat is gedaan omdat de Leidse regio economisch wordt gezien als één gebied. Veel mensen wonen in de ene gemeente en werken in de andere. Daarnaast blijkt dat de meeste bedrijven zich verplaatsen binnen de regio.

“De ene gemeente heeft historisch gezien meer ruimte, terwijl een andere gemeente juist meer detailhandel heeft. Met de regionale bedrijventerreinenstrategie kun je dat verdelen met elkaar. Ondernemers denken regionaal”, aldus de fractie ChristenUnie/SGP uit Leiderdorp.

Ook de ondernemersverenigingen die aan tafel zaten bij de gesprekken over de bedrijventerreinenstrategie, zien het belang ervan. “Onze regio beschikt over weinig ruimte en legt veel nadruk op nieuwbouw van woningen. Daarom zullen we niet zozeer in moeten zetten op nieuwe ruimte, maar het zo goed mogelijk behouden én benutten van de al beschikbare ruimte”, aldus de ondernemersvereniging van Voorschoten.

‘Take it or leave it’
Om tot een gezamenlijke strategie te komen spraken de wethouders economie van de verschillende gemeenten met de ondernemers uit de regio. Vervolgens ging het document met afspraken naar de gemeenteraden die afzonderlijk van elkaar akkoord moesten geven.

Vooraf liet het grootste deel van de raadsleden weten kritisch te gaan kijken naar de voorstellen. “De gemeente is altijd baas in eigen gemeente”, aldus Arjan Bakx namens de CDA-fractie in Zoeterwoude. D66 Leiden zag het ook zo: “De raad heeft altijd het laatste woord. Wij zullen als fractie nooit akkoord gaan met een voldongen feit zonder draagvlak”, zei raadslid IJsbrand Olthof.

CDA Leiden: “We kennen niet zoiets als een democratisch gekozen regioraad dat hier met mandaat in regionaal verband iets over kan zeggen. Ik vind er wel wat van, maar ik ga helaas niet over de bedrijventerreinen in Katwijk of Zoeterwoude. En zij niet over de onze”, zei fractievoorzitter Joost Blijie dit voorjaar. “De bedrijventerreinenstrategie komt toch een beetje neer op ‘take it or leave it’.”

Wankel
De meeste gemeenteraadsleden wilden dus niet bij het kruisje tekenen, maar wanneer zij wat zouden willen aanpassen, leidt dat mogelijk tot vertraging. Andere gemeenten moeten dan namelijk akkoord gaan met die veranderingen. “Dat levert dan weer het risico op dat andere gemeenten ook wensen hebben die in de strategie doorgevoerd moeten worden en dan kun je weer opnieuw beginnen. Het is dus een wankel evenwicht”, zegt de Leidse VVD-fractie.

De bedrijventerreinnenstrategie geldt ook voor de gemeente Katwijk, maar die is in dit onderzoek niet meegenomen. Dit artikel is namelijk onderdeel van een groter onderzoek naar samenwerking in de Leidse regio tussen Leiden, Leiderdorp, Oegstgeest, Voorschoten en Zoeterwoude. 

Geen zorgen
De wankele situatie was ook bekend bij de wethouders economie. De raad is de baas, zeiden ze dan ook. “Het kan altijd zo zijn dat individuele raden over bepaalde dingen anders denken. Dat hebben we ook vooraf tegen ondernemers gezegd. Het is niet een keuze tussen ja zeggen en ja zeggen”, zegt wethouder Willem Joosten van Leiderdorp die de bestuurlijke trekker was van de gezamenlijke strategie. Toch maakt hij zich geen zorgen. “Ik schat in dat we het met elkaar eens zullen zijn”, aldus Joosten.

Toch instemmen
De reacties die Sleutelstad ophaalde bij de gemeenteraadsleden dateren uit de tijd dat de bedrijventerreinenstrategie net was gevormd en nog niet op de politieke agenda stond. Een paar maanden later blijkt dat de zorgen die er waren niet voor problemen zorgden bij het instemmen. Zo werd de strategie zonder al te veel discussie ingestemd in de verschillende gemeenteraden. In Voorschoten was het bijvoorbeeld een hamerstuk.

De wethouders van Zoeterwoude, Leiden en Leiderdorp eerder dit jaar in gesprek met Sleutelstad-verslaggevers Robbert Beurse, Chris de Waard en Reanne van Kleef.

Uiteindelijk gingen de raadsleden, die dus geen input konden leveren op de strategie, wel akkoord. Een goed voorbeeld van succesvolle regionale samenwerking zou je dus kunnen zeggen.

Onderlinge samenwerking
Uit de reacties die we kregen van betrokkenen blijkt dat dat eigenlijk komt door twee dingen. Zo hebben de politieke fracties onderling veel contact gehad en stonden er in de bedrijventerreinenstrategie weinig politiek beladen punten.

Meerdere partijen lieten weten contact te hebben gehad met collega-fracties over dit onderwerp. “Door gezamenlijk op te trekken lukt het om zowel het lokale als het regionale belang goed en genuanceerd te verwoorden”, zegt de ChristenUnie in Leiden. Daar sluit de fractie van GroenLinks uit Voorschoten zich bij aan: “Dat geeft de kans om mogelijke zorgen die Voorschoten specifiek zou kunnen hebben onder de aandacht te brengen bij andere gemeenteraden.” Die onderlinge samenwerking heeft er voor gezorgd dat er achteraf niets meer aan de regionale strategie werd aangepast.

Ongevoelig
Omdat de bedrijventerreinenstrategie op sommige gemeenten weinig impact heeft gehad was het voor die gemeenteraden makkelijk om er mee in te stemmen. Zo heeft de strategie geen ingrijpende gevolgen voor Oegstgeest. Er komt geen nieuw gebied bij en er verdwijnt niets. Datzelfde geldt voor Zoeterwoude en Voorschoten. “Omdat er in Voorschoten niks verandert met de nieuwe visie, heeft het geen dominante plek op de agenda”, zegt bijvoorbeeld de fractie van ONS Voorschoten. Progressief Zoeterwoude omschrijft de strategie als ‘een document met een hoog abstractieniveau, dat vooral bestuurlijk op regionaal niveau dient te worden vastgesteld’. Doordat de strategie dus politiek niet zo gevoelig is konden de gemeenteraden er makkelijk mee akkoord gaan.

Op de loer
Waarom de regionale samenwerking op het gebied van een gezamenlijke visie voor bedrijventerreinen wel kan lijkt dus te liggen aan aard van het document. Het gaat niet over een ijshal, maar over onderlinge afspraken. Het gaat niet over waar alle bedrijventerreinen in de regio moeten komen, maar over de regel dat ze niet ten onder gaan aan de woningbouwwens. Het stelt kaders en beschermt daarmee het aantal hectare voor bedrijventerreinen. Bovendien is er veel overleg aan vooraf gegaan tussen ondernemers, verantwoordelijk wethouders en politieke fracties onderling. Al lagen ze wel op de loer, het heeft er niet voor veel problemen gezorgd.

Dit artikel is onderdeel van een onderzoek naar samenwerking in de Leidse regio dat mogelijk is gemaakt door het Leids Mediafonds. In dit onderzoek wordt dit jaar gekeken naar de samenwerking op vier thema’s: regionale voorzieningen, (jeugd)zorg, bedrijventerreinen en woningbouw.

Leiden Leiderdorp Oegstgeest Politiek Regio Voorschoten Zoeterwoude Ikea-locatie Leiderdorp Samenwerking in de Leidse regio