Lenferink: 'Ondermijning tegengaan door blokkeren crimineel vermogen'

Plekken in de stad die verloederen omdat er jarenlang niets mee gebeurt, een populaire kroeg of goed aangeschreven restaurant dat plotseling de deuren sluit en dicht blijft of een dichtgespijkerde winkel. Iedereen kent wel zo’n voorbeeld in de eigen omgeving zonder te weten wat er de oorzaak van is. Dat zou zomaar ondermijning kunnen zijn. Ook in Leiden zijn zulke plekken. Maar welke het zijn en waarom? Daar mag niemand iets over zeggen.

Ondermijning is een vorm van criminaliteit waarbij illegaal verkregen geld wordt geïnvesteerd in de bovenwereld. Om dat tegen te gaan is in 2003 de Wet bevordering integriteitsbeoordelingen door het openbaar bestuur (Bibob) van kracht geworden. Die wet geeft overheden de mogelijkheid om aan een bedrijf of project dat met crimineel vermogen is verkregen een vergunning te weigeren.

“Diezelfde Wet Bibob verbiedt alle betrokkenen bij zo’n zaak om over informatie te communiceren die in het kader van een Bibob-onderzoek bijeen is gebracht”, vertelt de Leidse burgemeester Lenferink. “Dat is wel lastig. Ik zou ook liever zeggen wat er aan de hand is, maar dat mag niet en dan moeten mensen maar raden wat er aan de hand is.”

Bruine Boon
Lenferink wil om diezelfde reden ook niet ingaan op vragen over concrete voorbeelden in Leiden. De Bruine Boon bijvoorbeeld. Aan de nieuwe eigenaren van het restaurant wordt, sinds de verkoop in het voorjaar van 2020, keer op keer een vergunning geweigerd. “Vanwege vermeende financiering met illegaal verkregen vermogen”, zo vertelden de eigenaren een maand geleden aan Sleutelstad. Dat hadden ze volgens Lenferink dus niet mogen doen. “Dat is denk ik mis gegaan en dat zou heel goed consequenties voor ze kunnen hebben. Het is gewoon een strafbaar feit, maar daar gaat het OM over”, aldus de burgemeester in een uitgebreid interview op Sleutelstad TV.

Gat
Ook het braakliggende stuk grond op de hoek van de Hoge Rijndijk en de Zoeterwoudsesingel is zo’n plek. De grond werd jaren geleden gekocht door de Leidse vastgoedondernemer Verbaan die het naar verluidt recent heeft verkocht aan een ontwikkelaar. Of er nu daadwerkelijk gebouwd kan gaan worden hangt af van een aantal zaken. “Zodra er een vergunning aangevraagd wordt, start een onderzoek naar de relatie tussen koper en verkoper”, geeft burgemeester Lenferink aan. Zolang de uitslag daarvan niet bekend is, valt er volgens hem niks over te zeggen.

Dilemma
Volgens Lenferink is de Wet Bibob die van kracht werd in hetzelfde jaar dat hij burgemeester van Leiden werd een heel goed instrument om het criminelen lastig te maken. “En we  moeten niet onderschatten wat er op dat vlak allemaal in Nederland gebeurt. We hebben lang gedacht dat het in Nederland zo’n vaart niet loopt, maar nu we er veel meer mee bezig zijn, zien we dat het op veel grotere schaal plaatsvindt dan we ooit gedacht hadden.”

Verlies
Niet alleen de gevolgen van ondermijning zijn soms heel erg voor de stad, ook de maatregelen die de gemeente neemt in het tegengaan ervan. “Je zit als overheid altijd met een dilemma”, zegt Lenferink. “Vaak wordt geprobeerd om illegaal verkregen vermogen te investeren in de bovenwereld. In vastgoed en allerlei projecten. Als je daar in meegaat, geef je eigenlijk een soort akkoord op die inzet van crimineel geld. Door zulke ontwikkelingen te blokkeren, zorg je ervoor dat dat criminele vermogen niet meer gebruikt kan worden.” Maar dan gebeurt er op die plek dus ook niks. Toch wordt het middel wel gebruikt. “Dat is een van de instrumenten die je als overheid hebt om criminaliteit tegen te gaan.”

Toch zoekt ook Lenferink naar oplossingen voor de problemen die in de stad ontstaan door de maatregelen die de gemeente soms neemt. “Ik zal een  fictief voorbeeld geven. Stel een verloederd winkelcentrum is in handen van een eigenaar die dat ooit gekocht heeft met illegale middelen. Als je opknappen om die reden verbiedt, ontzeg je ook je burgers een mooi opgeknapt winkelcentrum. We studeren op dit soort vraagstukken om te kijken hoe je dat kunt doorbreken. Daar zijn ook wel ideeën voor, maar het is juridisch wel baanbrekend. Er zijn namelijk nog maar weinig voorbeelden van hoe je dat het beste kunt aanvliegen.”

Lenferink: “Een mogelijkheid om de impasse te doorbreken als er crimineel geld in het spel is, kan zijn om dat wat met crimineel geld is gekocht vervolgens met verlies aan een derde te verkopen. Dan gaat het criminele vermogen verloren. Maar er zijn meer scenario’s denkbaar. Het is echt per geval verschillend.”

112 Sleutelstad Leiden Politiek Bruine Boon Jan Verbaan Ondermijning