Als Jutta Kuipers in deze feestmaand door de Haarlemmerstraat loopt kan ze alleen maar kijken. De mooie zeepjes die ze vroeger kocht, kan ze zich nu niet meer veroorloven. Jutta zit in de schuldsanering en komt rond van 70 euro per week. Hans Reijnders verbaast zich erover dat ‘zijn’ Voedselbank waar hij zich elke week met hart en ziel voor inzet nog steeds zo nodig. En wethouder Marleen Damen, verantwoordelijk voor onder andere het armoedebeleid in de stad wil de voorzieningen zo laagdrempelig mogelijk maken en blijft herhalen: ga praten met de mensen van het Sociaal wijkteam. “Je kunt er zo binnenlopen.“ Andy Clark en Gerry van Bakel gingen de afgelopen maanden op onderzoek uit naar armoede in Leiden voor de podcastserie Geen rooie cent.
Laatste aflevering van de podcastserie over armoede in Leiden ‘Geen rooie cent’ van Andy Clark en Gerry van Bakel.
In de laatste aflevering van ‘Geen rooie cent’ maken we de balans op. Het nieuwe armoedebeleid Meedoen door maatwerk dat op 1 juli is ingevoerd neemt afstand van generieke maatregelen zoals de declaratieregeling en zet in op specifieke oplossingen voor mensen die in armoede leven en een stap vooruit willen zetten met het maatwerkbudget voor de Sociale Wijkteams en Jeugd en gezinsteams. De gemeenteraad heeft er bovendien een doelstelling bij gezet: de raad wil dat het aantal mensen dat langdurig onder de armoedegrens leeft met 25% gaat afnemen. Wethouder Damen noemt dat een mooie ambitie. De vraag is of het allemaal gaat lukken. Want rondom de invoering van het nieuwe beleid wisselen de financiële tegenvallers zich in hoog tempo af. De gemeente krijgt minder geld voor het Sociaal Domein van de rijksoverheid dan gedacht. Binnen dat domein valt bijvoorbeeld ook de Jeugdzorg en de Wmo die mensen allerlei praktische ondersteuning biedt om zelfstandig te blijven wonen. Allebei sectoren waar de kosten ook oplopen.
Bezuinigingen
Aan wethouder Damen de ondankbare taak om te gaan bezuinigen op het Sociaal Domein. De coalitie heeft bij de start van dit college in 2018 bovendien een zogenaamd hek om het Sociaal Domein gezet in de begroting. Dat was eigenlijk bedoeld om te voorkomen dat geld dat (tijdelijk) over was niet zou wegvloeien naar andere taken van de gemeente. Maar dat betekent nu ook dat er ook geen extra geld naar toe kan nu er tekorten optreden. In de raad werd gepleit voor het weghalen van het hek (door de SP) of om het te vervangen door een sluis (door de ChristenUnie) om het toch mogelijk te maken extra geld naar het Sociaal Domein over te maken, maar die ideeën kregen geen meerderheid. Het Sociaal Domein beslaat ongeveer een derde van de gemeentelijk begroting en er gaat per jaar 180 miljoen in om.
Terug naar het armoedebeleid. Vorige maand heeft de raad ingestemd met een aantal bezuinigingsvoorstellen. Wethouder Damen zegt daarover dat ze zich realiseert dat het mensen in hun portemonnee raakt. Maar ze wil graag benadrukken dat Leiden een sociale stad is en blijft en dat het nieuwe beleid kansen biedt.
Voor mensen de op of onder het minimum zitten maken kleine bedragen een groot verschil. De afgeschafte declaratieregeling was een van de meest gebruikte voorzieningen in het armoedebeleid. Iedereen die tot 120% van de bijstandsnorm verdiende, had recht op maximaal 210 euro per jaar. Marloes van der Poel van het Sociaal Wijkteam in de Merenwijk vertelt in aflevering #5 dat zij van veel cliënten hoort dat ze niet begrijpen dat die regeling is afgeschaft. “Mensen gebruikten het inderdaad veel om telefoonrekeningen en internet van te betalen, of een nieuwe fiets of een deel van een nieuwe computer. Ze begrepen niet dat ze dat geld niet meer zouden krijgen omdat zij het juist zo hard nodig hebben. Sommigen zeiden ook, ik heb maar de helft gehad wanneer krijg ik de rest.”
De tekorten op de begroting van het Sociaal Domein noopten de gemeente om in september al aan te kondigen dat de gemeentelijke bijdrage aan de aanvullende zorgverzekering verlaagd zou worden. Geschat wordt dat het mensen 15 tot 30 euro per maand gaat schelen. Verder krijgen mensen die langdurig in armoede leven een individuele inkomenstoeslag. Voorheen al na drie jaar, nu is dat verlengd naar vijf jaar. Om voor deze toeslag in aanmerking te komen mag je slechts 100% van de bijstandsnorm aan inkomsten hebben.
En dan was er ook nog een pijnlijke rekenfout gemaakt en heeft wethouder Damen de komende jaren nog minder speelruimte binnen het Sociaal Domein omdat er 3,8 miljoen euro minder beschikbaar is. De voorgestelde bezuiniging op de gemeentelijke zorgtoeslag voor chronisch zieken en gehandicapten is voorlopig geschrapt.
Gelijkwaardig bestaan
Hans Reijnders, klantencoördinator bij de Leidse Voedselbank, vindt dat de overheid tekorten op de begroting niet moet afwentelen op de mensen onderaan de ladder. “Wat voor tekorten er ook zijn en wat voor fouten er worden gemaakt ik vind dat iedereen recht heeft op een gelijkwaardig en menselijk bestaan. En als de overheid foutjes maakt, moet de overheid ook maar op de blaren zitten.”
Hij pleit er ook voor om mensen niet teveel op te jagen. “Als iemand een uitkering heeft en eigenlijk niet meer kan werken, laat diegene dan met rust. Ik zie mensen die daar vrede mee hebben. Ze weten dat het vetpot is, maar doen het ermee. Laat die mensen dan ook met rust. Zie het als een soort basisinkomen.” En alhoewel Hans eigenlijk vindt dat de Voedselbank er niet zou moeten zijn, hoopt hij meer klanten aan te trekken. “Ik weet dat er nog heel veel mensen in Leiden zijn die onze hulp nodig hebben.” In aflevering #4 vertelde Marieke dat ze zich aanvankelijk schaamde dat ze een beroep op de Voedselbank moest doen. “Ik was bang bekenden tegen te komen als ik met die tassen de Voedselbank uitkwam.” En Marieke is daar niet de enige in. Ook Jutta kent mensen die niet naar de Voedselbank komen. Sommige omdat ze net een paar tientjes boven de grens zitten.
Jutta en velen met haar missen de Stichting Leiden Helpt, een soort kledingbank waar mensen gratis konden komen winkelen. De startsubsidie van de gemeente liep af en het was de stichting niet gelukt elders financiering te vinden of onderdak. Eind september sloot Leiden Helpt definitief. Jutta: “Als ik door de Haarlemmerstraat loop en ik zie al die vrolijke mensen met vrolijke tasjes met spullen die ze gekocht hebben dan voel ik het wel. Als ik dan blijf staan voor de Hunkemöller, kan ik alleen maar denken: dat is niet voor mij. Mijn handen zijn leeg, mijn portemonnee is leeg. Ik kan alleen aan ‘windowshopping’ doen. Daarom was ik zo blij met Leiden Helpt. Daar kon ik wel winkelen.”
Brede steun
Het maatwerkbudget waarmee de Sociale Wijkteams en de Jeugd en Gezinsteams mensen uit de brand kunnen helpen, kan op zichzelf op brede steun rekenen. Jeannette Vader, directeur van de Sociale Wijkteams Leiden, ziet het als een mooi extra instrument. En hulpverleners als Marloes van der Poel en Edwin Stenneke (schuldhulpverlener bij de Stadsbank) kunnen zo een aantal voorbeelden oplepelen waarbij het echt heel handig is dat je als hulpverlener snel kan ingrijpen. Bijvoorbeeld dat iemand een rijbewijs halen dat hem meer kans biedt op een baan, of leerlingenvervoer voor een kind met een beperking waardoor zijn ouders meer uren kunnen gaan werken of een computer voor een vrouw die ineens zonder zat toen haar zoon het huis uitging. Zij vertellen er uitgebreid over in aflevering #5 van de Geen rooie cent-podcast.
Willekeur
Maar er is ook kritiek. De SP is bang dat het willekeur in de hand werkt en dat niet iedereen geholpen kan worden. Ook Marloes van der Poel vraagt zich af of iedereen die het nodig heeft ook gezien wordt. Hans Reijnders pleit voor het inzetten van veel meer menskracht om minima te bereiken. Wethouder Marleen Damen zegt dat de gemeente alles op alles zet om het zo laagdrempelig mogelijk te maken. De Sociale Wijkteams zitten door de hele stad. “Je kunt er zo naartoe en een afspraak maken en vaak kun je dan heel snel bij iemand van het Sociaal Wijkteam terecht. We hebben ook ‘Een goede buur’, inloopochtenden in de wijken waar vrijwilligers zitten waar je mee kunt praten, een kopje koffie drinken en daar zitten ook mensen van het Sociaal Wijkteam bij, echt heel laagdrempelig.”
Dit is de laatste aflevering van de podcastserie Geen rooie cent. Deze serie kwam tot stand dankzij een bijdrage van het Leids Mediafonds. Eerdere afleveringen verschenen op 25 september, 9 oktober, 25 oktober, 6 november en 20 november op Sleutelstad.nl.
Je kunt de podcasts hieronder terugluisteren.
Andy Clark en Gerry van Bakel maakten een podcastserie over armoede in Leiden.
Sleutelstad Media
Middelstegracht 87A
2312 TT Leiden
E-mail
redactie@sleutelstad.nl
Telefoon Redactie
071 - 5235907
