Epidemioloog Frits Rosendaal: geen paniek, wel scherper testen

Het is niet verrassend dat het aantal gevonden besmettingen in Nederland weer toeneemt, want we zijn ons een stuk losser gaan gedragen. Maar deze aantallen zijn nog absoluut geen reden voor paniek. Met iets meer discipline en vooral een scherp testbeleid kan een tweede golf van de coronacrisis nog steeds ingedamd worden. Zo vertelde epidemioloog Frits Rosendaal dinsdagmiddag in het programma De Viruszomer op Sleutelstad FM.

De Leidse hoogleraar reageerde dus net zo ontspannen op de toename van besmettingscijfers als het kabinet en het RIVM in hun berichten later die dag. Opmerkelijk, want begin maart was hij juist één van de experts die alarm sloeg en de regering riep om in te grijpen.

Frank Steenkamp sprak tijdens de Viruszomer met epidemioloog Frits Rosendaal.

Onvergelijkbaar
Zoals ook bij Sleutelstad gemeld, neemt het aantal gevonden besmettingen toe. In de GGD-regio Hollands Midden verdubbelde het vorige week tot 94. In de regio Leiden ging het naar negen in één week en dinsdag kwamen daar vijf nieuwe gevallen bij. Het past in een patroon: landelijk werden er afgelopen week 1329 mensen positief getest, ruim driehonderd meer dan de voorgaande week.

“Dat vind ik niet verrassend”, zegt Rosendaal. “Als mensen steeds minder afstand houden, krijg je ook meer besmettingen.” Ook hij zag dat vooral jongeren slordiger met de afstandsregels omgaan dan in eerdere maanden. En misschien is er ook iets te veel tegelijk versoepeld, denkt hij.

Toch vindt hij deze besmettingsaantallen nog zeker geen reden voor paniek. Op het eerste gezicht lijken ze wel op die van half maart, maar “ze zijn volstrekt onvergelijkbaar. In het voorjaar werd er veel minder getest dan nu. We zagen alleen degenen die al echt ziek waren.”

Volgens Rosendaal lag het feitelijke aantal besmettingen in maart zeker tien keer zo hoog als nu en was het virus waarschijnlijk al in december wijdverspreid, zonder dat we dat wisten. Nu is de situatie heel anders: besmettingshaarden zijn in beeld en kunnen bestreden worden. Zoals in Hillegom, waar cafébezoekers na een virusuitbraak opgeroepen werden om hun contacten te beperken en zich bij lichte klachten te laten testen. Na twee weken is het vuurtje daar grotendeels uitgedoofd.

Scherper testen
Ingrijpende maatregelen zijn volgens de Leidse epidemie-expert nog niet nodig, “maar we moeten wel íets doen om het virus in toom te houden.” Een kwestie van gezond verstand, vindt hij: beperk de kans op besmettingen, en ga nog scherper testen.

Het verlagen van besmettingskansen is volgens hem geen hogere wiskunde. Afstand houden, handen wassen, hoesten en niezen in de elleboog: daar draait het nog steeds om. Hij vond het indrukwekkend hoe iedereen zich daar maandenlang aan gehouden heeft. “Ook jongeren. Maar nu verslapt dat wel. Er zijn feestjes, vakantiereizen naar riskante gebieden. Het wordt allemaal nogal losjes nu.”

Hoe stuur je bij dit mooie weer, zonder acute dreiging, dat gedrag bij? Rosendaal: “Ik ben geen psycholoog, maar ik kan best begrijpen dat jongeren wat losbandiger worden. Dat is niet zo makkelijk te veranderen.” Goed informeren en waarschuwen zal volgens hem wel helpen. Zoals afgelopen week, toen veel meer mensen getest wilden worden.

Dat testen wordt nu echt belangrijk. Reizigers uit risicogebieden zouden heel actief getest moeten worden, net als mensen die op een besmet feestje of in een dito café zijn geweest. “Maak dat testen dus zo makkelijk en soepel mogelijk”.

Helemaal soepel gaat dit nu nog niet. De ene dag meldt het RIVM dat het volk zich te weinig laat testen en de volgende dag blijkt dat de GGD het werk niet aankan en op de rem trapt. Er zijn legio mensen die twee dagen op hun test moesten wachten en daarna pas na vier dagen de uitslag kregen. Weg zes vakantiedagen – dat maakt de gang naar de teststraat niet echt aantrekkelijk.

“De GGD schaalt op en schaalt af, maar steeds op het verkeerde moment”, zegt Rosendaal met onderkoelde humor. “Maar als het zes dagen duurt, werkt het niet. Zo kan het toch nog uit de hand lopen.” Hij vindt dat de GGD zijn werk beter moet organiseren, zeker als de vraag naar tests in het najaar verder gaat groeien.

Lichte lockdown
En of er straks een tweede golf komt? “Ik weet het echt niet”, geeft Rosendaal toe. Het hangt deels af van dit virus waarover nog lang niet alles bekend is, maar ook van hoe we ons gaan gedragen. En ook dat vindt hij lastig te voorspellen.

Zeker is dat het coronavirus de komende maanden niet verdwijnt. En het komende halfjaar is er ook geen vaccin of medicijn dat het virus een beslissende slag kan toebrengen. “Dus we moeten vasthouden aan social distancing én goed blijven testen.” Als dat lukt, hoeft de tweede golf niet hoog te worden.

Omdat we in het najaar weer massaal binnen gaan zitten, wordt afstand houden extra belangrijk. In de buitenlucht is de kans om elkaar te besmetten nu eenmaal kleiner. “Als iedereen in gezinsverband thuisblijft, is dat geen probleem”, weer de epidemioloog. “Maar je hele familie voor een verjaardag uitnodigen: het kan best dat we dat straks weer moeten ontraden.”

Dat klinkt als de terugkeer van een licht soort lockdown. Net zoals de Belgen vorige week hoorden dat ze hun ‘sociale bubble’ moesten beperken tot tien en later zelfs vijf personen. Rosendaal vindt dat logisch: als het nodig wordt, moeten we dat doen. En hij denkt ook dat dat wel gaat lukken.

Maar denkt hij niet dat aerosolen straks roet in het eten kunnen gooien – die kleine druppeltjes die in de lucht blijven zweven? “Nee”, zegt hij beslist. “Natuurlijk zal hier wel eens een besmettingsgeval door veroorzaakt worden. Maar als die aerosolen een belangrijke rol hadden gespeeld, zouden we veel meer en grotere uitbraken gezien hebben.”

Ook in verpleeghuizen en kloosters zijn de besmettingen volgens hem vooral veroorzaakt door overdracht van grotere druppels, op kortere afstand: door praten, hoesten, niezen of direct contact. “Maar je moet dit nooit helemaal zwart-wit zien. Dus het is prima om die aerosolen te voorkomen met meer ventilatie. Zet in de winter wat vaker een raam open. Daar ga je echt niet dood van.”

De research voor dit artikel en het programma De Viruszomer is mogelijk gemaakt door het Leids Mediafonds

Leiden Regio Wetenschap De virus-estafette de viruszomer