Resten van Schans Lammen gevonden aan voet Lammebrug

Archeologen hebben resten gevonden van de befaamde Spaanse Schans Lammen in Leiden. Langs de Europaweg zijn onder andere delen gevonden van de dichtgestorte gracht van de Schans, een deel van een tinnen lepel of vork en versierde onderdelen van een drinkglas. Schans Lammen is de plek waar volgens de legende de hutspot werd gevonden en het ontzet van Leiden begon in de Tachtigjarige Oorlog.

Naar de precieze locatie van Schans Lammen werd tot voor kort geen gericht archeologisch onderzoek gedaan. Daar kwam verandering in toen Leidenaar Sjaak van de Geijn in 2017 een fondsenwerving en crowdfunding startte voor de financiering van de zoektocht naar Schans Lammen. Uit historisch bronnenonderzoek bleek vervolgens waar de schans gelegen moet hebben.

Daarvoor kwam het gebied rond de Lammebrug in beeld. Uit booronderzoek bleek vervolgens dat er een kleine kans was dat er daar nog aanwijzingen te vinden zijn uit die periode. Als onderdeel van de bouw van de RijnlandRoute is deze week op de meest kansrijke plek langs de Europaweg proefsleuf gegraven. Daarmee kan letterlijk in de bodem worden gekeken.

Pastinaken
Voor de veiligheid van de onderzoekers en de stabiliteit van de Europaweg moest voor de sleuf wel zware bekisting worden ingegraven. Maar dat heeft wat opgeleverd: een deel van de gracht die hoorde bij de schans. De bodemmonsters uit de gracht werden ter plekke gezeefd en dat heeft bijzondere vondsten opgeleverd: een deel van een tinnen lepel of vork, een kraal, een visloodje, veel aardewerk en versierde onderdelen van een drinkglas. De ouderdom van het aardewerk wijst op gebruik in de 16e en 17e eeuw.

Volgens de legendes is Schans Lammen de plek waar Cornelis Joppenszoon, een Nederlandse weesjongen, in de Tachtigjarige Oorlog op 3 oktober 1574 als eerste ontdekte dat de Spanjaarden vertrokken waren. Joppenszoon zou in de vroege morgen de stad zijn uitgeglipt om een kijkje te gaan nemen bij Schans Lammen, ruim een kilometer ten zuiden van de stadswallen. Daar zou hij een hutspot (oorspronkelijk een Spaans gerecht van wortelen en pastinaken) gevonden hebben, die door de vluchtende Spanjaarden was achtergelaten.

Cornelis Joppenszoon zou de hutspot snel hebben teruggebracht naar de stad, om de uitgehongerde bevolking mee te voeden. Later die dag arriveerden de Watergeuzen met wittebrood en haring. Ter herinnering aan het ontzet van Leiden in 1574 is het sindsdien traditie in Leiden om elk jaar op 3 oktober hutspot en wittebrood met haring op tafel te zetten.

Nog meer resten
Gedeputeerde van Zuid-Holland Willy de Zoete (Cultuur en Erfgoed) is enthousiast: “De Schans Lamme gevonden. Juist in de maand dat we vieren dat ‘Leiden niet meer in last is’ vinden onze archeologen de restanten van wat soms wel een legende leek. Onze Zuid-Hollandse bodem geeft weer een bijzonder overblijfsel van onze verbinding met onze historie prijs.”

De archeologen hebben enkele zakken met grachtvulling meegenomen voor nader onderzoek. Over een paar maanden worden de resultaten van dat onderzoek verwacht. De restanten van de schans die nog onder de huidige Europaweg en Lammebrug liggen, blijven in ieder geval bewaard, zegt de provincie. Als de Europaweg in het kader van de RijnlandRoute opnieuw wordt ingericht, zal de provincie er op letten dat er geen schade aan ‘dit bijzondere en voor de stad Leiden iconische erfgoed optreedt’.

Beelden van de zoektocht naar Schans Lammen zijn binnenkort te zien in een nieuwe aflevering van de RijnlandRoute bij mediapartner Omroep West.

Cultuur Leiden Maatschappij