Een stukje tuin, waar mensen bezig kunnen zijn. Een bank in de buurt om op te zitten. Een buurtontmoetingsplek waar mensen elkaar kunnen tegenkomen, hoeft niet altijd vier muren te hebben. Het gaat om de mogelijkheden om een ander te zien en zelf gezien te worden.
“Een mens is een sociaal wezen, we hebben dat contact nodig.” Deze zin komt in diverse bewoordingen steeds terug in de podcastreeks Verbroken verbinding. Podcasters Andy Clark en Gerry van Bakel gingen in Leiden op onderzoek uit naar eenzaamheid in tijden van corona en daarbuiten. Ze spraken met mensen over hun eigen ervaringen met eenzaamheid, het gemis aan verbinding.
Wie hebben er last van eenzaamheid? Bijna iedereen zou je kunnen zeggen. Eenzaamheid lijkt een beetje bij ouder worden te horen, maar kan ook bij jongeren al toeslaan. En wie zou er iets aan moeten doen? Hulpverleners, welzijnswerkers of de gemeente? Wethouder Marleen Damen verklaart dat eenzaamheid geen probleem is dat de overheid, nationaal of lokaal kan oplossen. “We moeten dat samen doen.” Buurtzorgmedewerker Hanneke van Veen pleit ervoor aan mensen zelf te vragen waar ze behoefte aan hebben. “Dat weten ze zelf het beste.”
Verbroken verbinding is een zesdelige podcastserie over eenzaamheid in Leiden in tijden van corona en daarbuiten van Gerry van Bakel en Andy Clark.
Hanneke van Veen en Trudy Versluys werken bij Buurtzorg, een organisatie die in Leiden in drie wijken zowel hulp biedt bij persoonlijke verzorging als medische zorg geeft. Zij willen doordringen tot in de haarvaten van de wijk. “We leggen niet een mooi aanbod neer, met de verwachting dat mensen daar wel op af zullen komen. We vragen aan mensen in de wijk wat zij willen.”
Niet sexy
De uitgangspositie is dat voorkomen beter is dan genezen. Inspiratie daarvoor deden ze een paar jaar geleden op in Cuba. “Dat land heeft een soortgelijk niveau van gezondheidszorg als Nederland voor een fractie van het budget hier. Als je je afvraagt hoe ze dat doen, is het antwoord: preventie. Zij zetten heel erg in op preventie.”
Met de ervaringen uit Cuba in het achterhoofd gingen Van Veen en Versluys hun wijk in. “Wat je hoort is dat mensen sociaal contact willen. Ze zeiden tegen ons: we willen onze buren leren kennen, dan voel ik me veiliger en dat is beter voor mijn gezondheid.” Want eenzaamheid is niet gekomen met het coronavirus. “Wij zien heel veel mensen die eenzaam zijn. Bijvoorbeeld na een echtscheiding. Maar we praten er niet over want het is niet sexy.”
Een natuurlijke plek om je buurtbewoners beter te leren kennen was de Schanstuin, een tijdelijke groene oase aan de Lammernschansweg. Wik de Jong woont aan de overkant en was nauw betrokken bij de tuin. “Als ik straks met mijn rollator loop, wil ik graag op een dergelijke plek terechtkunnen. Op een bankje zitten. Misschien wat meedoen of alleen kijken.”
De Schanstuin is inmiddels opgeheven. Op die plek wordt binnenkort gestart met de bouw van nieuwe woningen. Maar op de hoek van de Lammenschansstraat en de Veilingkade is op 3 oktober een buurtbank onthuld. Door bewoners uit de Appelstraat en Kersenstraat zelf beplakt met een mozaïek. Naast de bank wordt een stukje openbaar groen binnenkort heringericht zodat mensen er meer gebruik van kunnen maken. Het wordt geen nieuwe Schanstuin, maar wel een plek waar mensen elkaar kunnen tegenkomen.
Een aantal wijken in Leiden laten hogere cijfers zien als het gaat om eenzaamheid dan het landelijk gemiddelde: Leiden-Noord en het Bos-en Gasthuisdistrict. Volgens wethouder Damen komt dat doordat de sociaal-economische positie van mensen in die wijken minder gunstig is en er meer oudere mensen wonen. Want eenzaamheid is geen exclusief probleem van ouderen, maar neemt wel toe naarmate mensen ouder worden.
De welzijnsorganisaties BuZz Leiden, SOL netwerk en Incluzio die afgelopen jaar de aanbesteding in het sociaal domein hebben gewonnen, hebben de aanpak van eenzaamheid in hun opdracht meegekregen. BuZz Leiden heeft de ambitie uitgesproken het percentage van mensen die eenzaamheid ervaren omlaag te brengen in de komende jaren.
Zelfbeeld
Directeur Kirsten Zitman vertelt dat de aanpak van BuZz is gestoeld op maatwerk. “We bouwen voort op eerdere projecten die succesvol waren in de stad. Maar we brengen alles nog meer met elkaar in verbinding.” Daarbij wil Zitman alle initiatieven die er stadsbreed zijn op wijkniveau inzetten. “Het moet heel laagdrempelig zijn. Je ziet het ook bij de Buurtontmoetingsplek. Soms lopen mensen tien keer langs, blijven nog twintig keer in de deuropening staan voordat ze een keer binnenkomen.”
Haar collega Claudia Bindraban weet hoe lastig het is om mensen te bereiken, maar geeft niet op. “Je moet een veilige sfeer creëren. Mensen hebben van alles meegemaakt, van oorlogssituaties tot huiselijk geweld. Ze hebben vaak een negatief zelfbeeld en denken dat ze niets kunnen. Wij proberen ze stapje voor stapje verder te brengen. En dan zie je mensen helemaal opbloeien.”
De methode van BuZz loopt in het najaar van 2020 met de tweede lockdown, wel wat spaak. De Buurtontmoetingsplek kan niet altijd zijn deur zo wagenwijd openzetten als Zitman en haar collega’s zouden willen. Gesprekken op afspraak en op afstand. Spatschermen en mondkapjes en activiteiten die rekening houden met de anderhalve meter afstand en niet teveel mensen tegelijk. Buiten wandelen lukt wel en er wordt gedacht aan een soort wijkrestaurant met afhaalservice.
Leiderdorp trapt deze week de coalitie tegen eenzaamheid af met een online bijeenkomst voor alle inwoners van het dorp. Het idee is om samen te kijken naar wat en al gebeurt en nieuwe initiatieven in de steigers te zetten. Welzijnsorganisatie Incluzio neemt het voortouw. Onder het motto: eenzaamheid volledig oplossen kan niemand, maar eenzaamheid doorbreken kan iedereen.
De online bijeenkomst is donderdag 19 november en begint om 16.00 uur. Aanmelden kan door een mail te sturen naar leiderdorp@incluzio.nl, deelnemers ontvangen dan een link waarmee ze kunnen inloggen.
Zinvol
In Leiden zijn ze nog niet zover. Een soortgelijke bijeenkomst staat pas voor januari 2021 op de planning. Wethouder Damen benadrukt dat het aan de drie welzijnsorganisaties in Leiden is om mensen die last hebben van eenzaamheid te benaderen en uit te nodigen. De gemeente houdt daarbij een vinger aan de pols en spreekt de organisaties regelmatig over hun vorderingen. “Je kunt als gemeente niet het probleem van eenzaamheid oplossen”, zegt Damen. “Maar je hebt wel de taak voorwaarden te scheppen zodat mensen die op zoek zijn naar contact ergens terecht kunnen. En dat geldt ook voor mensen die op zoek zijn naar een zinvolle dagbesteding. Maar we zullen het allemaal met elkaar moeten doen.”
Hulp en ondersteuning
In Leiden zijn verschillende organisaties werkzaam die mensen proberen te helpen bij het verlichten van eenzaamheid.
113
Denk je wel eens aan zelfdoding? Aarzel niet om te bellen met 113 Zelfmoordpreventie, via telefoonnummer 113 of kijk op de website 113.nl. Er is altijd iemand die wil luisteren.
Dit was de laatste aflevering in de podcastserie Verbroken verbinding. Eerdere afleveringen van de podcastserie Verbroken verbinding zijn gepubliceerd op maandag 7 september en maandag 21 september, maandag 5 oktober, maandag 19 oktober en maandag 2 november.
Sleutelstad Media
Middelstegracht 87A
2312 TT Leiden
E-mail
redactie@sleutelstad.nl
Telefoon Redactie
071 - 5235907
